Son dönemde faiz üzerindeki tartışmalar tam gaz devam ediyor. Tartışma da genel olarak Merkez Bankası’nın politika faizi ekseninde dönüyor. Fakat aslında sanayicinin, üreticinin, yatırımcının kullandığı faize bakıldığında işin rengi değişiyor. Kullandığımız kredinin faiz maliyetini oluşturan birbirinden farklı bir çok kalem var. Bunlar tek tek incelendiğinde ortaya çıkan kamusal yüklerin ise sanıldığından daha fazla olduğu görülüyor.

Dünya'nın haberine göre, bugün piyasada ortalama riski olan bir şirket bankaya başvurduğunda yüzde 14-15 civarında bir maliyetle kredi kullanıyor. Sadece maliyetler alt alta toplandığında ortaya çıkan ticari kredi faizi yüzde 13.8’i işaret ediyor. Bunun altında ya da üstünde bir maliyetle bir şirketin borçlanmasında sizin banka ile olan ilişkinizden başlayarak içine pek çok değişken de giriyor.

Biz sadece ticari kredi faizi oluşturan bileşenlere baktık. Bunun yaklaşık 300 baz puanı ya da başka bir ifadeyle yaklaşık yüzde 20’si kamusal yükler denilen BSMV, stopaj, harçlar, karşılıklar, KDV ve munzam karşılıklar gibi kalemlerden oluşuyor.

Türkiye Bankalar Birliği Araştırma Bölümü’nün  yaptığı ‘Aracılık Maliyet Çalışması’na göre kredi maliyetinin yüzde 20.4’ünü kamusal yükler oluştururken yüzde 20.3’ünü bankaların operasyonel giderleri, yüzde 12.1’ini sermaye getirisi oluşturuyor. Kamusal yüklerin içinde BSMV, stopaj, harçlar, karşılıklar, KDV ve munzam karşılıklar var. Operasyonel giderlerin içinde ise personel-amortisman giderleri ile bankanın faaliyetinden doğan diğer giderleri var. Bu yükler ticari bir işletmenin kullandığı finansman maliyetinin yaklaşık yarısına ulaşıyor.

Bankaların aldıkları ücret ve komisyon gibi gelirleri ise bir yatırımcı için finansman maliyetini yaklaşık 2.5 puan düşürüyor. Yani bankaların aldığı ücret ve komisyonlar olmasa yüzde 14’lük faizi aslında kurumsal müşteriler yüzde 16,5 olarak kullanmak zorunda kalacak.

Kalan yarı, mevduat maliyeti

Kalan yarıda ne var diye baktığımızda ise kaynak tarafı var. Yani bankaların ana fonlama kaynağı mevduat ve mevduat sahibi. Bugün piyasaya baktığımızda vadeli mevduat faizleri yüzde 10’lar civarında. Bankalarda bulunan ‘vadesiz’ mevduatlarda hesaplandığında ortalama mevduat maliyeti yüzde 6.5’a geliyor. Enflasyonun yüzde 8 olduğu düşünüldüğünde, vadesiz mevduatların da kaynak hesabının içinde olması kredi kullanan açısından 1.5 puanlık avantaj sağladığı da dikkat çekiyor.

Faiz ve enflasyonun daha düşmesi halinde mevduattan kaynaklanan finansman maliyeti de bu düşüş paralelinde gerileyebilecek. Yani, biraz da bu maliyetteki düşüş enflasyonda elde edilecek mesafeyle doğru orantılı olacak. Türkiye’de tasarruflar yatırımları finanse etmek için yetersiz olduğundan dolayı mevduatın maliyeti de yükseliyor. Bu yüklerin tamamı sonuçta ‘yatırımcıya’ yansıyor. Bunların düşürülmesi Türkiye’deki şirketlerin uluslararası rekabet açısından avantaj sağlamasını, yatırım kararı verirken daha cesur hareket etmesini sağyabilecek. Ama bu kamusal yüklerin azaltılmasının da bir başka sonucu var. Faizi bir anda 300 puan indirmek kamunun vergi kaybı pahasına mümkün olabilecek. Öte yandan faizin yüksek olmasının bankalar açısından kredinin geri dönme riskini artıran bir unsur olduğunun da unutulmaması gerekiyor. Örneğin, bankacılık sektörünün ödediği vergi, resim ve harçların kamuya yıllık olarak sağladığı gelir 1.9 milyar TL’ye ulaşıyor. Bu gelire kurumlar vergisi gibi genel vergilerde dahil değil.

Bankalar Birliği’nin kamusal yüklerin indirilmesi ve aracılık maliyetlerinin düşürülmesi noktasında talepleri olduğu da biliniyor.

Ticari kredi faizinin üstündeki yükler

Mevduat faiz oranı (net) % 6.52
Mevduat munzam karşılığı % 0.71
TMSF primi % 0.01
Özel karşılıklar % 0.40
Genel karşılıklar % 0.28
BDDK katılım payı % 0.00
Personel giderleri % 2.30
Amortisman giderleri % 0.32
Diğer operasyonel giderler % 2.12
Faiz dışı gelirler % -2.63
KDV yükü % 0.21
Finansal faaliyet harçları % 0.08
Stopaj % 1.15
BSMV % 0.65
Sektör sermaye getirisi % 1.67

Ticari kredide yüklerin yüzde dağılımı

Mevduat sahibinin kaynağını kullanmanın getirdiği yük %47.24
BSMV, stopaj harçlar, karşılıklar, kamusal yükler %20.42
Operasyonel giderler + kredi riski %20.26
Sermaye getirisi %12.09