Türkiye ve Rusya, bir yandan yeni bir boru hattı projesinde ortaklığa hazırlık yapıyor. Nitekim, birkaç gün önce Gazprom CEO’su Aleksey Miller ile Enerji Bakanı Taner Yıldız, Rusya’dan Türkiye’ye Karadeniz’in altından doğalgaz taşıyacak boru hattının olası güzergahı üzerinde helikopter turu gerçekleştirdi. Merve Erdil'in Hürriyet'teki haberine göre kapalı kapılar arkasında ise Türkiye ve Rusya, doğalgazda fiyat müzakereleri yürütüyor. Ancak Gazprom’un henüz BOTAŞ’ın istediği indirim miktarına yanaşmadığı ifade ediliyor. Öte yandan, Gazprom geçtiğimiz yıl imzalanan sözleşmeler doğrultusunda özel sektöre sattığı gaza ocak ayında zam yaptı. Ancak, özel sektör ithalatçılardan doğalgaz alan toptan satış şirketleri zamlı fiyatı ödeyemeyeceklerinden yakınıyor. Şirket temsilcileri, “Enerji Bakanlığı, Rusya’nın BOTAŞ’a teklif ettiği yüzde 6’lık indirimi kabul ederse, gelinen fiyat bin metreküp başına 348 dolar oluyor. 

BOTAŞ 348 dolardan gazı alırken, özel sektör ithalatçıların alış fiyatı 374 dolara çıkıyor. Gazprom, Türkiye’de Avrupa’da edemediği şekilde rahat hareket ediyor” şeklinde konuşuyor. BOTAŞ’ın iç piyasadaki TL bazlı satış fiyatı ise bugünkü kurla yaklaşık 313 dolar seviyesinde bulunuyor.

RUSYA DEDİĞİ ZAMMI YAPTI

Türkiye, en fazla doğalgazı Rusya’dan alıyor, aynı zamanda Almanya’dan sonra Rus Gazprom’un ikinci büyük satış pazarı. Ukrayna’yı by-pass ederek, Avrupa’ya Rus gazı taşıması öngörülen Güney Akım AB’nin engeline takılınca, Rusya rotayı Türkiye’ye çevirerek herkesi şaşırtmıştı. Bugünlerde Türkiye ile Rusya, hem Güney Akım’ın yerini alması öngörülen yeni proje “Türk Akımı”nı görüşüyor, hem de doğalgazda yeni fiyat müzakeresi yürütüyor. Bazılarına göre, Türkiye’nin doğalgaz indiriminin geliştirilmesi, Gazprom’la işbirliğinin derinleşmesine de bağlı. Ancak Rus gazında bir de özel sektör faktörü var. BOTAŞ’ın yaptığı kontrat devirleri sonucunda 10 milyar metreküp (bcm) Rus gazını özel sektör şirketleri ithal ediyor. Bu şirketler de ithal ettikleri gazın hemen hemen tümünü toptan satış şirketleri üzerinden son tüketiciye ulaştırıyor. Geçtiğimiz yıl kur baskısı yüzünden özel sektör gaz fiyatlarına indirim uygulayan Rusya, “Bu yılki indirim oranında, önümüzdeki yıl zam yaparız” şartı koşmuştu.  Fakat Rusya, ocak ayında zamlı faturaları gönderince, dolar kurunun yükselmesiyle mali sıkıntı yaşayan toptancılar isyan etti.

MAHKEMELİK OLUNACAK

Konuyla alakalı görüştüğümüz bir toptan satış şirketi temsilcisi, “Gazprom ithalatçılara Ocak ayında 374 dolardan fatura gönderdi. Onlar da üzerine ortalama 10 dolar koyup, 384 dolardan toptan satıcılara gönderdiler. Toptan satış şirketlerinin toplam sermayeleri bugünkü kurla 90 milyon dolar. 65 milyon dolara yakın zarar edecekler. 19 Şubat’ta ithalatçılara ödeme yapılması gerekiyor ama kimse bu parayı ödeyemeyecek. Geçtiğimiz yıl 374 dolardan fiks fiyat protokolü imzalandı. Gazprom ile anlaşma yapıldığında petrol fiyatları 110 dolardı. Bugün normal formülü uygulasa 371 dolar ediyor. Enerji Bakanlığı’ndan çözüm desteği bekliyoruz” diyor.  Diğer bir toptan satış şirketi temsilcisi ise şöyle konuşuyor: “Gazprom burada fırsatçılık peşinde. Ocak ayının faturasını 374 dolardan kesmiş göndermiş. Kurun 2.5 TL’ye çıktığı bir ortamda, toptancıların hepsi zaten zarar halinde. Her bin metreküp için aldığı 306 doları, 374 dolara çıkardı. İthalatçı şirketler dolarla alıp dolarla satış yaptıkları için, tüm maliyet toptan satış şirketlerinin üzerine biniyor. Gazprom’u Avrupa’dan rekabet kurallarına uymadığı için Güney Akım’dan kovaladılar. Alım sözleşmelerinin temel bir ilkesi, diğer enerji fiyatlarıyla kıyaslayarak maliyetin belirlenmesidir. Gazprom sıkıştı diye, Türkiye’deki toptan satış şirketlerinin cebindeki parayı bir kâğıt imzaladığı için hortumlaması doğru mu? Toptan satış şirketleri bu bedelleri ödemeyecek, ithalatçılarla mahkemelik olunacak. Piyasa sürdürülebilir olmaktan çıkacak.”

ANLAŞMA BU

RUSYA’dan gaz ithal eden bir şirket temsilcisi ise Gazprom’un fiyat yükseltmesi diye bir durumun olmadığını savunarak, “Gazprom’un fiyatları normal. Geçen sene herkesin anlaştığı fiyat bu. Yine de bunu kabul edilemez bulduk ve bununla alakalı itirazlarımız devam ediyor. Fiyat müzakeresi devam ediyor” diyor. 

“Türk Akımı mı,  Türk kazığı mı?”

DİĞER yandan sektör temsilcileri, Rusya’nın gazı Türkiye’ye Avrupa’ya göre yüzde 25 daha pahalı sattığına işaret ederek, “Türk Akımı mı, Türk kazığı mı? Türkiye Almanya’dan yüzde 25 daha yüksek fiyatla gazı alıyor. Esas bunun tartışılması gerekiyor” şeklinde konuşuyor. Türkiye ile Gazprom arasındaki fiyat müzakereleri sürerken, Türkiye’nin Gazprom’un teklif ettiği yüzde 6’dan daha yüksek oranda indirim talebinde ısrar ettiği belirtiliyor. Sektör yetkilileri, Gazprom ve BOTAŞ’ın fiyatta anlaşamaması durumunda, BOTAŞ’ın tahkime gidebileceğine dikkat çekiyor.

Yüzde 6 ile fiyat 348 dolara düşüyor

BİR sektör temsilcisi, piyasanın en büyük oyuncusu BOTAŞ ile rekabet edebilmesi için bugüne kadar Gazprom’un özel sektöre gazı BOTAŞ fiyatının altından sattığını söylüyor. Zaten ithalatçı şirketlerin büyük oranda Rusya ile organik ve/veya inorganik bağları bulunuyor. Aralık ayı başında Türkiye’yi ziyaret eden Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Türkiye’ye yüzde 6 gaz indirimi yapılacağını söylemişti. Ancak bu rakam kamu için geçerli. Gazprom’un Türkiye’ye sattığı 30 bcm gazın, 10 bcm’ini özel sektör ithalatçıları getiriyor. BOTAŞ’ın ithal ettiği Rus gazının 1000 metreküpünün fiyatı ise petroldeki düşüş ve yüzde 6’lık indirimle ortalama 348 dolara kadar geriliyor. Gaz fiyatının, ilerleyen dönemde petroldeki düşüşe bağlı olarak daha da inmesi öngörülüyor.