Arap Ba­ha­rı­’nın baş­la­dı­ğı Tu­nu­s’­u mer­cek al­tı­na alan Dün­ya Ban­ka­sı, ka­çak Dev­let Baş­ka­nı Zey­nel Abi­din Bin Ali ve ai­le­si­nin baş dön­dü­rü­cü ser­ve­ti­ni na­sıl el­de et­ti­ği­ni ana­liz et­ti. 3 uz­ma­nın ay­lar sü­ren ça­lış­ma­da Bin Ali ve 114 ak­ra­ba­sı­nın yö­ne­tim­de ol­du­ğu 220 şir­ket in­ce­len­di. Araş­tır­ma­ya gö­re Bin Ali ai­le­si çok kâr­lı sek­tör­le­re el at­tı­ğı için is­tih­da­mın sa­de­ce yüz­de 1’i­ni, üre­ti­min yüz­de 3’ü­nü kar­şı­la­ma­sı­na rağ­men özel sek­tör­de­ki top­lam ka­rın yüz­de 21’i­ni el­de edi­yor­du. Ya­sa­lar­la re­kâ­be­te ka­pa­tı­lan te­le­ko­mü­ni­kas­yon, ulaş­tır­ma ve em­lak sek­tör­le­ri ta­ma­men ai­le­nin elin­dey­di. Bu alan­lar­da ‘mo­no­po­l’ ko­nu­mun­da olan ai­le fi­yat­la­rı is­te­di­ği gi­bi be­lir­li­yor­du.

“SA­DE­CE TU­NU­S’­A ÖZ­GÜ DE­Ğİ­L”

Ra­po­ra im­za atan 3 uz­man­dan An­to­ni­o Nu­ci­fo­ra, bu du­ru­mun sa­de­ce Tu­nu­s’­a öz­gü ol­ma­dı­ğı­nın al­tı­nı çi­zi­yor. Ben­zer so­run­la­rın Arap dün­ya­sın­da, Rus­ya ve Uk­ray­na­’da da ge­çer­li ol­du­ğu­nu vur­gu­la­yan Nu­ci­fo­ra, “Ak­ra­ba ka­yır­ma ve bun­dan kâr sağ­la­yan elit­ler dün­ya ça­pın­da pek çok ül­ke­de mev­cut. 1920’li yıl­lar­da Ame­ri­ka­lı pet­rol ba­ron­la­rı da ben­zer yol­lar iz­li­yor­du­” yo­ru­mu­nu ya­pı­yor. Nu­ci­fo­ra, ben­zer eko­no­mik ya­pı­la­ra sa­hip di­ğer Arap ül­ke­le­riy­le il­gi­li bir araş­tır­ma­yı da ha­zi­ran ayın­da ya­yın­la­ya­cak­la­rı­nı açık­la­dı.

TEKELLEŞİP BÜYÜK KÂRLAR ELDE ETTİLER

Araştırmanın yazarlarından Antonio Nucifora, “Bin Ali ailesinin faaliyet gösterdiği alanların seçimi tesadüfî değildi. Son derece yüksek bir pazar payına sahiplerdi ve monopol yapılar söz konusuydu. Bu yapılar sayesinde fiyatları istedikleri gibi yükseltebiliyorlardı. Bu sayede tüketicinin ve diğer şirketlerin sırtından son derece büyük kârlar elde edildi” diyor.

DAMADININ 35 ŞİRKETİ VAR

Sadece resmi verilerin incelenmesinde Bin Ali’nin çocukları, gelinleri ve damatları, eşi Leyla Trabelsi’nin kardeşleri ve onların çocuklarının birçok şirkette ortaklığı belirlendi. Çiftin kızı Nesrin’in kocası Sakhr el Matri’ye ait büyük kısmı tekel, 35 şirket tespit edildi. Bin Ali’yle ilişkili şirketlerin çoğu vergi vermemek için gelirlerini offshore hesaplarda tutuyordu.

ÇIKARLARI İÇİN YASAL DÜZENLEME

Tu­nus hü­kü­me­ti­nin tah­min­le­ri­ne gö­re Bin Ali ai­le­si­nin, ik­ti­dar dö­ne­mi so­nu iti­ba­riy­le ser­ve­ti, 13 mil­yar do­lar­dı. Bu, Tu­nu­s’­ta dev­let büt­çe­si­nin yak­la­şık dört­te bi­ri­ne denk ge­li­yor. Ra­por­da Bin Ali ai­le­si­nin ya­sa ­dı­şı ha­re­ket et­me­di­ğinin, mev­cut ya­sal dü­zen­le­me­le­ri ken­di çı­kar­la­rı için kul­lan­dık­la­rı­nın al­tı çi­zi­li­yor: “Yap­tık­la­rı iş­ler­de ya­sa ­dı­şı de­ğil­ler­di. Ra­kip­le­ri sin­dir­mek için mev­cut dü­zen­le­me­le­ri kul­lan­dı­lar. Hu­ku­ki dü­zen­le­me­ler ‘Tü­ke­ti­ci­le­ri Ko­ru­ma Ya­sa­sı­’ gi­bi pa­zar­lan­dı ama ger­çek­te amaç kü­çük bir elitin bun­dan kâr et­me­siy­di.”