Yazdır
Çin’de 9-12 Kasım tarihlerinde yapılan ve “reform” kongresi olarak nitelenen Çin Komünist Partisi (ÇKP) 3’üncü Plenumu’nun hafta sonu açıklanan detayları başta Çin olmak üzere Asya’daki gelişmekte olan piyasalarda hızlı yükselişler sağladı. Geçtiğimiz salı plenum sonunda yapılan resmi açıklama küresel piyasaları tatmin etmemiş, borsalarda düşüşler meydana gelmişti. Ancak hafta sonu Çin resmi Xinhua Haber Ajansı Çin Komünist Partisi’nce hazırlanan 60 maddelik reform paketini duyurdu. Reform paketinde tek çocuk politikasının gevşetilmesinden özel sektöre banka kurma izni verilmesi gibi reformlar dün başta Çin olmak üzere Asya’daki gelişmekte olan piyasalarda güçlü yükselişler sağladı. Çin Şanghay Bileşik endeksi yüzde 2.87 artışla son bir ayın en yüksek seviyesine çıktı. Hong Kong HSI endeksi yüzde 2.73, Hindistan CNX Nifty endeksi yüzde 2.19, Endonezya Jakarta Bileşik endeksi yüzde 1.35, Vietnam Ho Chi Minh Stock endeksi yüzde 1.03, Pakistan KSE 100 endeksi yüzde 1.39 değer kazandı. Brezilya’nın IBOVESPA endeksi de Çin’e ihracatın artacağı beklentisiyle yüzde 1.30 yükseldi. Reform sinyalleri üzerine H tipi hisselerin en büyük kazancını sağlamasıyla Çin Borsası yükseldi. Pekin hükümetinin 1990’dan bu yana ki en büyük ekonomik reform paketi kapsamında tek çocuk politikasını gevşetme ve özel yatırımları destekleme vaadinde bulunmasının ardından Çin Borsası yükseldi. H tipi hisse olarak da bilinen Hong Kong’ta işlem gören Çin şirketleri endeksi Aralık 2011’den bu yana en büyük sıçramasını yaptı.
Dünya'dan Okan Umruk'un haberine göre, Çin’in en büyük devlet denetimindeki bankacılık ve finans şirketlerinden olan CITIC Securities Co. ve Haitong Securities Co. yüzde 10’un üzerinde değerlenerek, MSCI Gelişen Piyasalar Endeksi’nde en çok kazanan 20 arasına girdi. Hint rupisi 1 ayın en büyük sıçramasını kaydederken, Malezya ringgiti 3. gününde de güçlendi.
30 yıl sonra gelen en kapsamlı değişiklik
MSCI Gelişen Piyasalar Endeksi yüzde 1.2 kazançla 1,017.43 puana çıkarak 4 Kasım’dan bu yana en büyük kapanışına hazırlanıyor. Asya ve küresel ekonominin Çin’deki gelişmelerle yükseldiğini söyleyen PT Sinarmas Asset Management’ın fon yöneticilerinden Jeffrosenberg Tan, “Önlemlerin Çin’in uzun vadeli ekonomik büyümesine yardımcı olması bekleniyor” dedi. Çin’de açıklanan reform planı, ülkedeki ekonomik ve sosyal dokuda yaklaşık 30 yıl sonra meydana gelecek en kapsamlı değişikliklere işaret ediyor. Açıklanan 60 maddelik reform planı, birkaç hafta içinde sonuçlarını göstermeye başlayabilir. Reuters’ın analizine göre paketten ilk olarak bazı finansal ve mali reformlar çıkabilir, ancak toprak reformu ve daha geniş kapsamlı bir sosyal refah sistemi yıllar alabilir. Şanghay’daki Industrial Bank’ın başekonomisti Lu Zhengwei, “Hangi reformlara ihtiyaç duyulduğunu anladıkları açık.Muhtemelen en düşük maliyetlerle en yüksek getiriyi sağlayacak reformlarla işe başlayacaklar” dedi.
Çin ekonomisi 30 yıllık hızlı büyümenin ardından endüstriyel alandaki kapasite fazlası ve artan borçlar nedeniyle olumsuz işaretleri veriyor. Analistlere göre, merkez bankasının uzun süredir beklenen mevduat sigortası sistemini bu yıl veya 2014 başında açıklayacağı tahmin ediliyor. Pekin, bazı küçük bankaların batmasından kaygılandığı için sigorta sistemiyle mevduat sahiplerinin korunması hedefleniyor. Hükümet piyasanın daha belirleyici rol oynamasına izin verileceği taahhüdüne paralel olarak, fazla gecikmeden su, elektrik ve doğal kaynakların fiyatı üzerindeki kontrollerini de gevşetecek.
Bazı değişikliklerin ise daha fazla hazırlık gerektirdiği ve bunlarla ilgili olarak aylar ya da yıllar boyunca hiçbir işaret görülemeyebileceği belirtiliyor. Çiftçilere topraklarını daha özgürce satabilmelerini sağlayacak reform hâlâ ülkenin çeşitli bölgelerinde denenme aşamasında. Dolayısıyla hükümet yeni yöntemin pratikte nasıl işleyeceği konusunda net bir karar vermeye uzak görünüyor. Reuters’ın analizine göre Çinli yetkililer ayrıca, tüketici odaklı bir ekonominin desteklenmesi için kırsal bölgelerden şehirlere kaymasını istedikleri yüz milyonlarca kişilik göçler için kentlerin buna hazır hale gelmesini sağlamaya çalışıyorlar. Topraksız ve işsiz göçmen sayısında ani bir artışın ulusal istikrarı olumsuz etkilemesinden endişe ediliyor.
Değişim birkaç yılı alabilir
Pekin’in değiştirmek istediği sosyal sistemin 1958’den beri yürürlükte olduğu düşünüldüğünde, değişimin muhtemelen birkaç yıl alacağı belirtiliyor. Analistlere göre, devlet kontrolündeki şirketlere ilişkin reformların hayata geçmesi de yıllar sürebilir. Komünist Parti devlete ait şirketlerin temettü ödemesi için kârlarından ayırmaları gereken miktarı yükseltti. Bu özel şirketlerin koruma altındaki bazı iş alanlarına girebilmelerini sağlayacak. Reformlar ayrıca para birimi yuanın tamamıyla konvertibl hale getirilme sürecinin hızlandırılmasını da taahhüt ediyor. Devlet Enformasyon Merkezi Başekonomisti Zhu Baoliang, “Tüm alanlarda reformları birden hızlandırmaları gerekebilir, aksi takdirde hedefleri 2020’ye kadar yakalayabilmeleri mümkün olamaz” dedi.
Çin’in özel sektör yatırımlarına verdiği desteği artırması Türk iş dünyasında da olumlu karşılandı. DEİK Türk-Çin İş Konseyi Başkan Vekili Yavuz Onay, Çin’in bu kararla, yabancı ülkelerde yatırım yaparken karşısına çıkan en büyük engellerden biri olan devlet iznini ekarte edeceğini belirtti. Uygulamanın her ne kadar özelleştirme izlenimi yaratsa da durumun Çin standartlarında bir özelleştirme olduğunu sözlerine ekleyen Onay, “Çin bir iş yapıyorsa mutlaka bir nedeni vardır. Bizdeki gibi yaptık, oldu diye işe başlamazlar. Onlar bu planı 10 yıl önceden yapmışlardır. Çin’in biraz daha yabancı yatırımlara açılması benim çok hoşuma gidiyor. Çünkü karar mekanizması Çin’de çok zorladığı için karar mekanizmasının daha işler hale gelmesi söz konusu oluyor” değerlendirmesini yaptı.
Türkiye’den bakıldığında ise durumun avantajlı olduğunu söyleyen Onay, “Bizim için önemli olan, Türk firmalar gidip hisse alabilirler, izin almak kolaylaşacağından Türkiye’de yatırımların çoğalması ve değişik sektörlerde yatırım yapılmasının önü açılacak” dedi. Türkiye’nin bu anlamda büyük yarar sağlayabileceğini kaydeden Onay, “Çünkü Türkiye’ye yabancı sermaye ve teknoloji sokamazsanız gerekli atılımı gerçekleştiremeyiz” yorumunu yaptı.
Yabancı şirketler hisse satın alabilir
Çin’deki devlet firmalarının özelleştirilmesinin yine devlet kontrolünde olması tam bir özelleştirmeyi sağlamasa da yabancıların hisse alımlarının artabileceği düşünülüyor. Onay konuyla ilgili, “Devlet firmaları birbirinin hissesini alacağına belki yabancı yatırımcılar, dışarıdan bazı şirketler belki hisseleri satın alabilir ama yüzde 100 özelleşmesi mümkün olmaz.Burada önemli olan, devlet firmalarının yurtdışında yapacakları yatırımlara esneklik sağlarlarsa olay daha etkili olur. Çünkü devlet firmaları yurtdışında yatırım yapmak için devletten izin alıyorlar ve bu zorlu bir süreç. Çin’de devlet firmalarına özel firma muamelesi yaparlarsa yurtdışında yatırım yaparken izin alma süreci en azından biraz esneklik kazanır” diye konuştu.
Hem Çin hem dünya faydalanacak
Çin’de de mağazası olan Silk and Cashmere Kurucusu ve CEO’su Ayşen Zamanpur da Çin’in dünyanın ikinci büyük ekonomisi olduğu hatırlatmasında bulunarak, “Çin’in attığı bu adım hem dünya hem de ülke için çok faydalı olacak. Çin 1978 yılından bu yana ekonomik büyümesini sürdürüyordu. Bundan sonra da hızlanarak bu yola devam edecektir” dedi.
Çin Komünist Partisi’nin hafta sonu açıkladığı paketin ana hatları
Çin hükümeti hafta sonu 60 maddelik ekonomik reform paketini açıkladı. Pakette 30 yıllık tek çocuk politikası son bulurken özel sektöre banka kurma hakkı tanınıyor. Çinli liderler 60 maddelik bir ekonomik reform paketi üzerinde anlaşmaya vardı. Çin Komünist Partisi üst düzey yetkililerinin toplantısı sonrasında belirlenen tasarı Çin Devlet Başkanı Xi Jingping’in döneminde reformlar için belirlenen ilk ayrıntılı yol haritasını ifade etti. Pakette öne çıkan beş madde şöyle:
Tek çocuk politikası
Pakette 1.3 milyar nüfusa sahip olan Çin’in tek çocuk politikasını önemli ölçüde gevşeteceği ve ebeveynlerden birinin tek çocuk olması halinde ailelerin iki çocuk sahibi olmalarına izin verileceği ifade edildi. Mevcut politikalara göre Çinli ailelerin bazı şartlar haricinde yalnız bir tek çocuk sahibi olmalarına izin veriliyor.
Sosyal güvenlik reformu
Açıklanan pakette öne çıkan bir başka reform, sosyal hizmetlerle ilgili. Çin’de halen uygulanan hanehalkı kayıt sisteminde, taşradan kente göç eden kişiler, hak ettikleri kamu hizmetlerinden vazgeçmek zorunda kalıyor. Yönetim, bu kuralı gevşeterek iş gücünün ülkede daha serbest dolaşmasını sağlamak istiyor. Çin’i yakından takip edenlere göre bu, 1958’den bu yana yapılan en büyük reform.
Çiftçi hakları
Çin’de mevcut düzende devlet ülkedeki bütün tarım arazilerinin sahibi konumunda. Çiftçiler ise, devletin bu topraklar üzerinde çalışmasına izin verilen kimseler olarak kabul ediliyor.Bu kuralın değişmesiyle çiftçiler çalıştıkları toprağa sahip olma, topraktan faydalanma, topraklarını başkasına devretme ve topraklarını teminat olarak gösterme gibi haklara sahip olacak.
Mali reformlar
Reformlar kapsamında devlet su, elektrik ve doğal kaynaklar üzerindeki sıkı kontrolünü gevşetecek. Özel girişimciler gerekli şartları karşılamaları halinde banka kurma hakkı kazanırken, halka arz sistemi yeniden yapılandırılacak.
Kamu iktisadi teşebbüsleri
Çin’in kamu iktisadi teşebbüslerinden (KİT) devlete aktarılan pay artırılacak. Devletin koyduğu sermayenin yüzde 30’u kadar kısım devlete geri ödenerek sosyal hizmetlerde kullanılacak. Buna ilave olarak özel şirketler, ekonomide daha büyük rol oynamaları için teşvik edilecek.