Her 9 günlük tatil sonrası gündeme gelir Türkiye'deki resmi tatiller. Amerika'dan, Avrupa'dan, diğer ülkelerde örnekler gösterilir ve bu durumun büyük üretim kayıplarına yol açtığı iddia edilir. Ancak Milliyet'teki "Çalışma Yaşamı" köşesinde Cem Kılıç, gerçeğin hiç de böyle olmadığını ortaya koyuyor.
İşte Kılıç'ın "Yatmıyor, çok çalışıyoruz" başlıklı o yazısı:
Ekim ayını kurban bayramı ve iki gün sonra kutlayacağımız Cumhuriyet Bayramı nedeniyle tatillerle dolu geçirdik. Bayram tatilinin hafta sonuyla birleşince 9 güne uzaması, ‘acaba çok mu tatil yapıyoruz’ sorusunu akıllara getirdi, diğer ülkelerle mukayeseler yapılmaya başladı.
Evet, resmi tatil gün sayısı yüksek olan ülkelerden biriyiz. Ancak bu durum AB ülkelerinde de hemen hemen aynı. Türkiye’de, hafta sonu tatil günü olan pazar günü dışarıda bırakılırsa resmi tatil günü sayısı 13.5 gün. AB ülkelerinde resmi tatil günleri en çok olan ülkeler ise 11 günle Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti ve İtalya, 12 gün ile Slovenya, İspanya ve Avusturya, 13 gün ile Malta ve en yüksek süre olan 14 gün ile Slovakya. Yani bu ülkelerle aramızda çok da büyük farklılıklar yok.

Yasa ‘haftada 45 saat’ diyor
Tatil konusunu ele alırken, asıl üzerinde durmamız gereken konu “ne kadar çalıştığımız?” olmalı. Çalışma süreleri açısından bakıldığında Türkiye’nin durumu pek parlak değil. Ülkemizde yasal olarak çalışma süresi bir hafta için 45 saat olarak belirlenmiş durumda.
Oysaki EUROSTAT verilerine baktığımızda, Türkiye’de çalışanların bir hafta içerisinde yaklaşık 47 saatlik bir çalışma yaptıkları görülüyor. Bu süre AB ülkeleri ortalaması olan 37 saatin oldukça üzerinde. Bu sonuçlar ülkemizde çalışanlara normal çalışma sürelerinin üzerinde çalışma yaptırıldığını gösteriyor.

OECD ne gösteriyor?
Diğer yandan OECD’nin Better Life Endeksi de, Türkiye’de 50 saat ve üzerinde çalışanların oranını toplam çalışanların yüzde 47’si olarak gösteriyor. Yani bu endekse göre, neredeyse istihdam edilen her iki kişiden biri yasal çalışma süresinin çok üzerinde çalışıyor.
Bu konuda verilebilecek bir başka örnek yine OECD verilerinden çıkıyor. Türkiye’de yıllık çalışma süresi toplamı ortalama 1.877 saat. Bu rakam OECD ortalaması olan 1.776 saatten oldukça yüksek. Bu verilere göre, istihdamdaki erkeklerin yarısı, kadınların yüzde 35’i çok uzun sürelerle çalışıyor. İstatistikler, Türkiye’nin çalışma süreleri bakımından, 36 OECD ülkesi içerisinde en yüksek çalışma süresine sahip olduğunu gösteriyor.

Daha fazla çalışın!
Sonuç olarak Türkiye’de yasal çalışma süresi bir hafta için 45 saat olarak belirlenmiş olsa da, gerçekte bu sürelere uyulmadığı ve çalışanların daha fazla sürelerle çalıştırıldıkları ortaya çıkıyor.
Haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmekle beraber, bu süre haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak üzere bölünebiliyor. İş Kanunu’na göre haftada 6 gün çalışıldığı düşünüldüğünde günlük çalışma süresi 7.5 saat. Ne var ki, birçok işyerinde çalışma sürelerinin haftanın çalışılan günlerine eşit bölünmediğini görüyoruz. Örneğin alışveriş merkezlerinde çalışan kişiler çok yoğun olan cumartesi günleri 10 saat, daha az yoğun olan salı günleri 6 saat çalışabiliyor. Bu durum kanuna aykırılık teşkil etmiyor.

Ara dinlenmesi süreden sayılmaz
Bir işyerinde işçinin bulunduğu bütün süreler çalışma süresinden sayılmıyor. Ara dinlenmesi olarak ifade edilen ve yemek ve çay molası olarak uygulanan süreler çalışma süresinden düşülüyor.
Örneğin 08.00’dan 17.00’a kadar işyerinde bulunan bir kişinin 1 saatlik yemek ve 2 defa 15’er dakikalık çay molası var ise bu kişinin çalışma süresi 7.5 saattir. Dolayısıyla bu kişi haftada 6 gün çalıştırılabilir. Yani bu kişi 6 gün çalışmış olması şartıyla herhangi bir fazla mesai ücretine hak kazanmaz.
Fazla mesai limiti
Fazla mesai süresinin hesabında göz önünde bulundurulan kriter haftalık ortalama 45 saatten fazla çalışılmış olması. Yani bir hafta içerisinde ara dinlenme süreleri hariç toplam 50 saat çalışmış birisi 5 saat fazla mesai yapmış kabul edilir.
Günlük çalışma süresi her ne şart altında olursa olsun 11 saati geçemiyor. Yani fazla mesai karşılığı işveren isterse işçiye ücretinin 5 mislini versin yine de günde 11 saatten fazla çalıştıramıyor.
İşçi fazla mesai yaptığı her saat için saatlik ücretinin bir buçuk katını elde eder. Yani haftada 55 saat çalışmış bir işçi o hafta ücretinin tamamını alır, bunun yanında fazla mesai yaptığı 10 saat için saatlik ücretinin bir buçuk katını alır. Saatlik ücreti 50 TL olan işçi 10 saat fazla mesai yaptığı bu hafta için, 45 + 15 (10 x 1.5) yani toplamda 60 saatlik ücreti olan 3.000 TL ücrete hak kazanır.