Kredi riski dataları açısından bankacılık sektörünün beyni haline gelen Kredi Kayıt Bürosu Genel Müdürü (KKB) Kasım Akdeniz, kişilerin borçluluk durumlarını gösteren risk raporlarının sosyal yaşamda yerini almaya başladığını söyledi.
Özellikle ev sahibi emekli kişilerin kiracılarından risk raporu istediğini belirten Akdeniz, banka borcu bulunmayan kiracıların ev sahiplerine risk raporlarını sunarak kira indirimi sağlayabileceklerini söyledi. Ev sahiplerinin düzenli kira gelirinden emin olmak istediklerini ifade eden Akdeniz, “Piyasaya, bankalara borcu olmayan kişiler risk raporları sayesinde 1000 lira olan kirayı 900 liraya düşürebilirler” dedi.
Emekli aylığı dışında, kira geliriyle geçinmeye çalışan ev sahiplerinin borç takıp giden kiracılarla uğraşmamak için banka ve KKB’den alınan risk ve çek raporlarını istemeye başladığını belirten Kasım Akdeniz, Milliyet Gazetesi'ne konuştu:
“Ev sahipleri, birbirine borç verenler, ortaklık kurmak isteyen kişiler geçmişteki borçluluk durumlarını öğrenmek istiyorlar Evini kiralayan kiracınını düzenli kirasını ödeyip ödemeyeceğinden emin olmak istiyor. Biriyle iş kurmak isteyen çek borcunun olup olmadığını bilmek istiyor. Kızını evlendiren ise damadının bankalara borcu var mı yok mu bunu bilmek istiyor.”
‘Not düşerse faiz yükselir’
Tasarrufların yatırıma dönüşmesinde bankaların riski yönetme yeteneklerinin de önemli olduğuna dikkat çeken Akdeniz, bireylerin bankalara olan geri ödeme performanslarında son dönemlerde sıradışı bir değişim olmadığını söyledi. Karşılıksız çeklerin de düşme trendinde olduğunu belirten Akdeniz, 2001’de 6 milyon kredi riski sorgulaması yapan bankaların bu yıl sonunda kredi sorgulamalarını 300 milyonun üzerine çıkarmasını beklediğini söyledi.  
Kredi alanlar KKB’ye başvuruyor mu?
Aslında kişiler gerek kredi almadan önce gerekse kredi aldıktan sonra KKB’ye başvurabiliyorlar. Her ay güncellenen kredi notlarını kontrol ederek bankaların gözündeki kredibilitelerini kontrol etmiş oluyorlar. Bu notlar kişilerin her türlü ticari alışverişinde kendilerine kefil oluyor.
Borç ödenmezse kredi notuna ne olur?
Bir sonraki ay notun düştüğünü görecek. Not yakın gelecekte alınan kredinin faiz ve masraflarını da etkileyecek. Bugün sadece bankalardaki bilgilerden hesaplanan bu not gelecekte, Risk Merkezi ile birlikte, diğer ödemeleri de kapsayacak şekilde hesaplanacak.
Risk ve çek raporlarını kim kullanıyor?
KKB tarafından üretilen risk raporlarının toplam adedi aylık 170 bini aştı. Raporların yaklaşık yüzde 70’ini finansal kuruluşlar kullanıyor. Reel sektör tarafında kullanımı beklenen düzeyde değil. KKB tarafından üretilen çek raporlarının toplam adedi aylık 500 bin civarında. Reel sektör için üretilen rapor adedi 10 bin civarında. Bu adet oldukça düşük.
Raporlar nasıl temin edilebilir?
Kişiler ve kurumlar bir bankanın her hangi bir şubesine giderek kendi çek ve risk raporu alabilir. Vatandaşlarımız www.kkb.com.tr adresinden kredi kartı ve nüfus cüzdanı bilgilerini kullanarak, kendi ve diğer kişilerin raporlarını alabilirler. Başka bir kişinin raporunun alınabilmesi için o kişinin onayının alınması gerekiyor
Esnaf riskini nasıl azaltır?
Bankalar bir kişiye kredi verirken geçmiş performansına, kredi notuna bakmadan vermiyor. Biz çek raporu ve risk raporu ile aynı imkânı reel sektöre de sağladık. Vadeli mal sattığınız bir kişinin çek raporuna ve risk raporuna bakarak o kişinin piyasadaki itibarını, bankalardaki itibarını, borçlarını zamanında ödeyip ödemediğini görürsünüz. Bu raporlarda çek endeksi ve kredi notu da var.
Bunlar kişinin tüm bankalardaki bilgileri üzerinden oluşturuluyor. Bu raporlar alındığında tüm bankalardan istihbarat yapılmış oluyor. Bankalar hangi bilgilere bakarak kredi açıyorsa bu raporlar ile aynı bilgiler gösteriliyor. Bilgiye ulaşma konusunda reel sektörün imkânları bankaların imkânları ile eşitlendi. İhtiyacımız olan tek şey esnafın risk yönetimi konusunda bilincinin artması ve sistemlerin kullanımının yaygınlaşması.
‘Kişinin ödeme ahlakı net olarak görülecek’
Çek ve risk raporunda neler var?
Çek ve risk raporları yoluyla bir kişinin finansal durumu, ödeme ahlakı net olarak görülür. Çek raporlarında kişinin ne kadar zamandır çek keşide ettiği, 2006 yılından bu yana, hem adet hem tutar olarak, ne kadar çek keşide ettiği, ne kadarını ödediği, ne kadar çekinin arkasının yazıldığı, halen ödenmemiş çekinin olup olmadığı gibi birçok bilgi yer alıyor. Risk raporlarında ise kişinin tüm bankacılık sistemindeki toplam kredi limiti, toplam kredi riski, son 18 aylık kredi ödeme performansı, ödemesi geciken kredisinin olup olmadığı, yasal takibe düşmüş kredisinin olup olmadığı, ilk kredisini ne zaman kullandığı, son kredisini ne zaman kullandığı gibi bilgiler yer alıyor.
Notun iki faydası var
KKB bireyin kredi notunu nasıl izliyor?
Gelişmiş ülkelerin bir çoğunda farklı kurumlar tarafından bireysel kredi notu hesaplanır ve bu not bankacılık sistemi tarafından ve kişilerin diğer kişilerle ya da kuruluşlar ile aralarındaki ilişkilerde kullanılır. Biz Nisan 2013’te sessiz sedasız bir devrim yaptık ve bireysel kredi notlarını (BKN) risk raporlarına koyduk.
Bu not kişilerin risk raporlarının rakamsal ifadesi. Bireysel kredi notunun risk raporları yoluyla kişinin kendisi ile paylaşılmasının iki önemli sonucu var. Birincisi kişiler notunun zaman içerisinde nasıl değiştiğini görecek ve buna göre davranışlarını değiştirecekler. İkincisi de bu not sadece banka karar süreçlerinde değil, kişilerin kendi arasında yaptıkları işlemlerde de kullanılacak.