Türk-İş herhangi bir değişikliği genel grev sayacağını belirtti. Hükümet ise ‘aranızda anlaşın’ dedi. Peki ama, üzerinde çalışılan ve tartışılan düzenlemeler ne? İşte ipuçları...
Kıdem tazminatıyla ilgili çalışmalar netleşmeye başladı. Yapılacak düzenlemeyle gerek işçi gerekse işveren yönünden yeni bir dönem başlıyor. Mevcut sistem neredeyse bütünüyle değişiyor. Bu arada kazanılmış haklar da korunuyor.
Kıdem tazminatı pek çok açıdan çalışma hayatının en önemli konusu. Yıllarca çalışan işçilerin emekli olurken veya işten ayrılırken işverenden almaları gereken kıdem tazminatının fon şeklinde düzenlenmesi konusu uzun süredir gündemde. Konuyla ilgili pek çok taslak üzerinden tartışmalarda bulunuldu.
Geçen hafta toplanan Çalışma Meclisi’nde de Türk-İş, Hak-İş, DİSK ve işveren temsilcileri tarafından konu genişçe tartışıldı. İşçi tarafı bu konuda çok hassas. Türk-İş kıdem tazminatındaki herhangi bir değişikliği genel grev sayacağını açıkça belirtti.
BİREYSEL KIDEM HESABI AVANTAJI
Mevcut sistemde, işçinin kıdem tazminatı “işverenin ödemesine” bağlı. İşverenin iflas etmesi ya da ödeme güçlüğü içine düşmesi halinde, işçinin kıdem tazminatı alması zorlaşıyor. Getirilmesi düşünülen sistemde, işçinin kıdem tazminatının “güvence” altına alınması amaçlanıyor. Bunun için de “bireysel kıdem tazminatı hesabı” kurulması öngörülüyor. Kıdem tazminatının, bireysel kıdem tazminatında birikecek olması ve biriken paranın da ayrıca nemalanması, işçi yönünden “önemli bir güvence” olacak.
FON BÜTÇE DIŞINDA
Kıdem tazminatıyla ilgili fonun bütçe kapsamı dışında tutulması suretiyle, işçinin kıdem tazminatına ayrı bir güvence sağlanıyor. Fonun denetimi Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu tarafından yapılacak.
ŞU ANDA ÇALIŞANLAR
Yeni kıdem tazminatı düzenlemesiyle ilgili olarak en çok merak edilen konu, mevcut hakların korunup korunmayacağıyla ilgili. Öncelikle belirtelim, mevcut kıdem tazminatıyla ilgili haklar “mevcut işverenin sorumluluğuna bırakılarak” korunuyor. Ancak, düzenleme yapılırken “fona aktarma yönünden” işverenlerin yükü de göz önüne alınacak. Halen çalışmakta olanların, kıdem tazminatı fonuna geçmesi, işverenlere ciddi bir yük getirebilecek. Bu nedenle, birikmiş kıdem tazminatlarının bireysel kıdem tazminatı hesabına aktarılması konusunda, işveren ve işçinin özellikle de “işverenin rızası” önemli. İşverenin buna yanaşmaması durumunda, yasadan önceki kıdem tazminatının muhatabı “işveren” olacak.
EVLENEN KADINA TAZMİNAT YOK
Mevcut yasaya göre evlenen kadınlar, evlendikleri tarihten itibaren “bir yıl içinde” işten ayrılırlarsa, kendilerine birikmiş kıdem tazminatları ödeniyor. Yeni düzenlemede, evlenen kadınlara kıdem tazminatı ödenmesi kalkıyor. Bu düzenleme, çalışan nişanlı kızların evlenmelerini, son bir yıl içinde evlenenlerin işten ayrılmalarını hızlandırması bekleniyor.
ASKERE GİDENLER
Mevcut yasaya göre, askere gitme nedeniyle işten ayrılanlara “kıdem tazminatı” ödeniyor. Yeni düzenlemede, askere giden erkeklere kıdem tazminatı ödenmesiyle ilgili uygulamaya son veriliyor.
İŞİNE SON VERİLENE KIDEM TAZMİNATI VERİLMEYECEK
Mevcut sistemde, işverenin işine son verdiği işçiye “kıdem tazminatı” ödeniyor. Yeni sistemde böyle bir zorunluluk olmayacak. Olaya bu yönüyle baktığımızda, işverenin işçinin işine son vermesi aşamasında, “kıdem tazminatı ödeme baskısı” olmayacak.
10 YILLIK ZAMANAŞIMI
Kıdem tazminatının, hak kazanıldığı tarihten itibaren, 10 yıl içinde fona başvurularak talep edilmesi gerekiyor. Bu süre içinde talep edilmeyen kıdem tazminatı zamanaşımına uğrayacak.
İŞÇİNİN MAAŞINDAN KESİNTİ
Kıdem tazminatı nedeniyle, işçinin ücretinden herhangi bir kesinti yapılamayacak. İşverenler, fona ödedikleri tutarı, gelir ve kurumlar vergisi yönünden “gider olarak” kaydedebilecekler.
SÜRE 30’DAN 20’YE DÜŞEBİLİR
Kıdem tazminatında yapılması planlanan, işveren ve işçi taraflarınca birlikte oluşturulacak bir fon sayesinde kıdem tazminatı alacaklarının işçi adına birikmesinin sağlanması. Amaç işçi kendi isteğiyle de işinden ayrılırken hesabında biriken paranın kendisine ödenmesi. Ne var ki işçi tarafının bu noktada karşı çıktığı husus, fonda biriken paranın ödenmesi esnasında sıkıntılar yaşanabileceği endişesi. Bu endişeye sebep olan fon yönetiminin Türkiye’deki genel başarısızlığı. İşçi tarafının bir diğer endişe ise halen bir yıllık çalışma karşılığında 30 günlük brüt ücret kıdem tazminatı olarak verilirken fona devir halinde bu sürenin 20 güne düşecek olması.
TAŞERON DA BAŞLAYACAK
Kıdem tazminatı fonuna geçişte hükümet ısrarlı gözüküyor. Özellikle yeni çıkarılması planlanan taşeron yasasında taşeron işçilerinin kıdem tazminatı uygulamasının fon şeklinde düzenlenmesine kesin gözüyle bakılıyor. Bu noktada taşeron işçilerin zaten kıdem tazminatı hakkından yararlanamadıkları görüşleri ön plana çıkıyor. Ancak ortada bir sorun varken bu sorunu çözmek adına kıdem tazminatı fonunun düzenlenmesi akla yatkın bir gerekçe değil. Yani zaten taşeronda çalışanlar kıdem tazminatı alamıyorlardı, o zaman kıdem tazminatını fona devredelim bari daha az da olsa kıdem tazminatı alabilsinler demek çözüm değil.
GENİŞLEMESİ BEKLENİYOR
Kıdem tazminatı konusunda ortaya atılan ilk taslakta 1 yıllık kıdem için ödenecek brüt ücret 13 gün olarak belirlenmişti. Şimdi bu sürenin 20 güne çıkarılacağı konuşuluyor. Bu da gösteriyor ki, taslağın eksik yönleri ve işçi tarafının itiraz ettiği bazı noktalar revize edilerek taşeron işçiler için başlatılacak fon uygulaması tüm işçilere genişletilecek. Dolayısıyla kıdem tazminatında çok önemli değişimlere ve yeni döneme hazır olmak gerekiyor.