ABD Başkanı Barack Obama, merakla beklenen Ulusa Sesleniş konuşmasını önceki akşam yaptı. BBC’nin “tutkusu eksik ve yeni argümanlar ortaya koymaktan uzak” diye yorumladığı 16 dakikalık konuşmada Obama, Suriye rejiminin 21 Ağustos’ta kimyasal silah kullandığını, ancak “cezalandırıcı” bir askeri eylem için Kongre onayını istemeden önce Birleşmiş Milletler’deki yeni süreci bekleyeceğini açıkladı. Obama, “Eğer savaş Suriye sınırlarının dışına taşarsa, bu silahlar Türkiye, Ürdün ve İsrail gibi müttefikleri tehdit edebilir” uyarısında da bulundu. Suriye’nin kimyasal silahlarını BM’ye teslim etmesi karşılığında savaşın engellenmesini içeren Rusya’nın teklifini Şam da kabul etti. Suriye Dışişleri Bakanı Velid el Muallim, ülkesindeki kimyasal silahların yerlerini dünyaya göstermeye, bu silahların üretimini durdurmaya ve ilgili uluslararası antlaşmaları imzalamaya hazır olduklarını söyledi.
RUSYA SİLAHLA İKNA ETTİ
İsrail televizyonu İkinci Kanal’ın haberine göre Rusya, kimyasal silahları karşılığında Şam’a konvansiyonel silahlar vermeyi önerdi ve bu kapsamda sevkıyatları başlattı. Suriye’nin kimyasal silahlarının ilk aşamada uluslararası denetçilerce güvenceye alınmasını ve ardından imha edilmesini öngören BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararı için çalışmalar sürüyor. Batılı ülkeler, Suriye’nin kimyasal silahlarını teslim etmesiyle ilgili olarak bir zaman çizelgesinin ve Şam’ın buna uymaması durumunda ortaya çıkacak olası sonuçların (askeri müdahale) tasarıda yer almasını istiyor. Independent gazetesine göre İngiliz diplomatlar, Şam’a 45 günlük bir mühlet vermeyi düşünüyor. Fransa’nın hazırladığı taslak ise Suriye rejiminin elindeki tüm kimyasal silahları 15 gün içinde deklare etmesini ve tesislerini BM denetçilerine derhal açmasını, aksi halde “cezalandırılmasını” öngörüyor.
UZMAN GÖRÜŞÜ
Washington Post’a konuşan uzmanlar, Suriye’deki kimyasal silahların bulundukları yerde uluslararası toplumca güvenceye alınmasının “zor ama mümkün” olduğunu bildirdi. New York Times’a konuşan Monterey Uluslararası Araştırmalar Enstitüsü’nün kimyasal silah uzmanı Amy E. Smithson ise “Bu anlaşmaya dikkat, diyorum. Çünkü aldatıcı bir şekilde çekici” ifadesini kullandı. İki gazete de bu tür bir işin barış zamanında bile güç olacağına vurgu yaptı.
Üç soruda yeni süreç
Şimdi ne olacak?
ABD Dışişleri Bakanı Kerry ile Rus mevkidaşı Lavrov bugün İsviçre’nin Cenevre kentinde Suriye’deki kimyasal silahların nasıl denetim altına alınacağını masaya yatıracak. Kerry’nin yanında kimyasal silah uzmanları da bulunacak. BM Güvenlik Konseyi’ne, veto kartı olan tüm ülkelerin ‘tamam’ diyeceği bir karar tasarısı getirilecek. Bazı ülkeler tasarıda askeri tehdidin de yer almasını istiyor. Rusya bu fikre karşı çıkıyor.
Nerede, hangi silahlar var?
1997 tarihli kimyasal silahsızlanma anlaşmasına imza atmayan Şam yönetimi, son süreçle birlikte kimyasal silah sahibi olduğunu ilk kez resmen kabullenmiş oldu. Şam’ın 1000 ton sarin, hardal, tabun ve VX gazını 37 ila 42 ayrı yerde tuttuğu, geçmiş istihbarat raporlarına yansımıştı.
Nasıl, kim yok edecek?
Son gelişmeler çok sayıda yabancı askerin Suriye’ye gitmesinin önünü açabilir. Çünkü içsavaşın sürdüğü bir ortamda BM denetçilerinin kimyasal silahları güvence altına almasını ancak uluslararası bir askeri güç sağlayabilir.