Merkez Bankası dün PPK toplantısının ardından politika faizini sabit tuttu, faiz koridorunun üst bandını 75 baz puan artırdı. Merkez Bankası 21 ay sonra ilk kez faizi yükseltti. PPK toplantısı sonrası herkesin aklına o soru takıldı: "Bundan ne ne olacak?", "Bu faiz artışı piyasaları ve vatandaşı nasıl etkikeyecek?"... Milliyet yazarı Güngör Uras tüm bunların cevabını bugünkü köşesinde yazdı.
Güngör Uras'a göre; "Merkez Bankası’nın faiz koridorunda yaptığı artış sonrası banka mevduat faizleri yüzde 10’lara yaklaşabilir. Konut kredisi ve kredi kartı faizleri yükselebilir. İthal otoya ise hemen zam gelmez"...
İşte Uras'ın o yazısı;
Merkez Bankası dün faizi yükseltti. Faiz ekonominin önemli bir aracıdır. Merkez bankaları ekonomide dengeleri korumak için duruma göre faizi indirir veya artırırlar. Gerektiğinde faizi indirmek nasıl normal ise gerektiğinde faizi artırmak da o kadar normaldir.
Son zamanlarda faiz konusu politik tartışmalara alet edildi. Merkez Bankası’nın politik baskılar nedeniyle gerektiğinde faizi yükseltemeyeceği gibi bir hava ortaya çıktı. Merkez’in dünkü faiz artırımı, bu konuda oluşan yanlış inanışı kırdığı için önemlidir. Merkez Bankası dünkü kararla, “gerektiğinde faizi artırabilirim” mesajı vererek piyasaları rahatlattı.
Merkez, ülkedeki bankaların mevduat hesabı açarken, içeriden, dışarıdan TL ve döviz ile borçlanırken uyguladığı faizi belirlemez. Hazinenin borçlanma faizini belirlemez. Hazine kağıtlarının ikinci el faiz oranlarını belirlemez. Piyasada ticari işlemlerde uygulanan faizi belirlemez.
Merkez Bankası sadece bankalardan para alırken ve bankalara para verirken kendi uygulayacağı faiz oranlarını belirler. Bunları belirleyince de piyasadaki diğer faiz oranlarını etkiler. Piyasadaki faizlerin aşağıya inmesine, yukarıya çıkmasına yön verir.
Merkez’in para alırken ve verirken uyguladığı faiz oranları ne idi, ne oldu?
-  Bankalar, kasalarında fazla para olur ise gecelik olarak Merkez Bankası’na borç verebilir, Merkez’in gecelik borçlanma faizi eskiden yüzde 3.5 idi. Bu değiştirilmedi.
Sembolik ama önemli...
-  Bankalar ihtiyaç var ise Merkez’den gecelik borç alabilirler, Merkez Bankası’nın gecelik borç verme faizi yüzde 6.5 idi. Dün bu faiz 0.75 puan artırıldı. Yüzde 7.25 oldu.
-  Merkez’in gecelik borç alma ve verme faizi arasındaki alana “Faiz Koridoru” deniliyor. Banka tavana 0.75 puan zamla koridoru büyüttü.
-  Merkez açık piyasa işlemleriyle piyasa yapımcısı diye adlandırılan bankalara, repo işlemleri ile borçlanma imkanı tanıyor. Bu borçlanmalarda bankalar yüzde 6.0 faiz ödüyordu. Faiz yüzde 6.75’e yükseltildi.
-  Günlük işlemlerinde likidite sıkıntısı olan bankalara her gün 16.00-17.00 saatleri arasında “Geç Likidite Penceresi” adı verilen bir işlem ile yüzde 9.5 faiz ile kredi verirdi. Bu faiz oranı da yüzde 10.25 oldu.
Görülüyor ki, Merkez’in yükselttiği faiz, kendisinden borç alan, kendisine borç veren bankalarla olan işlemlerde uygulanacak. Fakat bu oranlar bankaların uyguladıkları faiz oranlarını ve bankalar üzerinden de, piyasadaki faiz oranlarını yükseltecek. Ne kadar yükseltecek? Bunu tahmin etmek imkansız.
Merkez Bankası’nın yaptığı artırım semboliktir. Ama önemlidir: Bu karar faiz lobisinin (!), sıfır faizcilere karşı 1-0 galibiyeti anlamına gelir. Şimdilerde piyasada iki takım arasında maç var. Gücü yeteni yere sermeye çalışıyor.
Takımlar :
(1) ‘Sıcak Parasız Yapamayız’ Diyenler Takımı (Faiz Lobisi)
(2) Ne Kadar Köfte, O kadar Ekmek Takımı (Sıfır Faizciler)
1- ‘Sıcak Parasız Yapamayız’ Takımı (Faiz Lobisi) ne diyor?
-  Sıcak döviz girişi durdu. Dolar 1.97 TL’lere tırmandı. Faiz yükseltilmez ise sıcak para musluğunu açamayız. Dövizsiz kalırız. Dolar 2.00 TL’yi geçer, 2.20 TL olur.
-  Bizim tasarrufumuz az. Halk dışarıdan oluk oluk akan dövizleri harcamaya alıştı. Dışarıdan gelen döviz faize geliyor. Faiz düşünce döviz girişi duruyor. Faiz artsın ki hem döviz giriş hızlansın, hem de dolar ucuz ucuz satılsın.
-  İhracatın yavaşlaması, ithalatın artması, cari açığın (döviz açığının büyümesi) önemli ama, şimdilik bunları dert etmeyelim.
-  Döviz girişi durdu, dolar 1.97 TL.lere tırmandı. Faiz biraz yükselsin. Döviz girişi artsın, dolar 1.85’lere doğru insin  piyasalar mutlu olsun...
-  Faiz artınca enflasyon biraz yükselebilir. Cari açık büyüyebilir. Bunun için sıkı para politikası uygulamak gerekir. Sıkı para politikası ve yüksek faiz büyümeye fren getirebilir ama...
Olacak o kadar!
2- ‘Ne Kadar Köfte, O Kadar Ekmek’ Takımı (Sıfır Faizciler) ne diyor?
-  El parası ile gerdeğe giriyoruz. Gelirimizden fazlasını harcamaya son vermeliyiz. Üretim yapımız ucuz ithalata bağımlı hale geldi. İhracatta tıkandık. İthalat artış hızı giderek artıyor. Bu nedenle ilk iş sıcak paraya bağımlılıktan kurtulmak. Bunun yolu da döviz fiyatının artmasından korkmamaktır.
-  Faiz, sıcak dövize “gel gel” yapar. Sıcak döviz geldikçe, döviz bollaştığı ve ucuzladığı için daha çok harcanır. Cari açık (döviz açığı) büyür. Sıcak döviz girişi yavaşlamasın diyerek faizi yükseltmek günahtır.
-  Doların gerçekçi kuru 2.20 TL ise oraya kadar çıksın ki, ithalat frenlensin. İthal malı ve ithal girdi kullanımı azalsın.
-  Sağlıklı büyüme yatırım artışı ile olur. Bunun için sıfır faiz önemli.
-  Sıkı para ve sıkı maliye politikası ekonominin sağlığı için zorunludur. Böylece bütçe açık vermez. Dış ticaret açık vermez. Cari açık küçülür.
-  Sıfır faiz enflasyonun da ilacıdır.
(Ara not: Faiz Lobisi’nin söyledikleri ile Sıfır Faizciler’in görüşleri arasında benzerlik ve çelişkiler vardır. Bu kısa yazıda bu konuya girilmeyecektir.)
Ayşe Hanım Teyze faiz kararından nasıl etkilenecek?
Merkez Bankası’nın faiz artırımı, ekonomideki dengeleri nasıl etkileyecek? O başka konu... Ayşe Hanım Teyzem ile Ali Rıza Bey Amcam’ı nasıl etkileyecek? Önce bu sorulara cevap arayalım.
Kaba anlatımı ile faiz, paranın kira fiyatıdır. Merkez’in faiz artırım kararı, paranın kirasının önümüzdeki günlerde yükseleceğine işaret ediyor.
(Aslında Merkez Bankası paranın kirasını, yabancılar için yükseltiyor. Türkiye yüksek kira ödüyor diyerek, yabancıların Türkiye’ye para göndermeleri bekleniyor... Ne ise...)
-  Ayşe Hanım Teyzem, bankadaki mevduat hesabına parasını yatırınca, bankaya kiraya ermiş oluyor. Bankalar mevduata sıfır faiz ödemeye başlamıştı. Stopaj (vergi kesintisi) çıktıktan sonra banka faizi enflasyonu karşılayamıyordu. Önümüzdeki günlerde brüt (vergi çıkmamış hali ile) mevduat faizi yüzde 10’lara yaklaşabilir.
Hesap altüst olur mu?
-  Ali Rıza Bey Amcam’ın oğlu konut kredisi kullanarak (bankadan para kiralayarak) ev satın almaya niyetlenmişti. Konut kredisi faizleri artacak. Oğlunun konut alma hesabı altüst olacak.
-  Ayşe Hanım Teyzem’in gelini kredi kartı borcunu takside bağlamıştı. Bir an önce hesabı kapatmasında yarar var. Taksitin faizleri artacak.
-  Ayşe Hanım Teyzem’in oğlu, döviz fiyatı artınca otomobil fiyatları da artacak diye dertleniyordu. Döviz fiyatları bir süre daha artmayacak gibi... Bu durumda otomobil fiyatlarına hemen zam gelmez.
-  Ya enflasyon diyeceksiniz? Olacak o kadar... Enflasyonun beklenen çizginin üzerine tırmanmaması imkansız.
Merkez  müjdelemişti
Başbakan Erdoğan “Sıfır Faizciler” takımının kaptanı. Merkez Bankası Başkanı, Başbakan’ın bekleyişi doğrultusunda, bugüne kadar (reel) faizi sıfırlamada başarılı oldu da... Piyasalar dalgalanmaya başladığında, sıcak para girişi durduğunda, döviz fiyatı tırmanışa geçtiğinde, döviz satışı yanında faiz silahını kullanmaya cesaret edemedi.
Fakat sonunda görüldü ki olmuyor... Erdoğan, Dolmabahçe Toplantısı’nda ikna edildi. Erdem Başçı bir hafta önceden faizin artırılacağı müjdesini verdi.
Bu arada ekonominin kaptanı (aylardır konuşmayan) Babacan da konuştu. Başçı’nın faiz açıklamasının ardından ülkeye 1 milyar dolar sıcak para girdiğini açıkladı.
Açık anlatımı ile faiz artmadan, piyasalar faiz artışını satın aldı. Satın aldı da ne oldu?
-  Ayşe Hanım Teyzem’e bankaların ödediği mevduat faizi yüzde 5.0 -6.0’lardan yüzde 8.0 -9.0’lara yükseldi.
-  Ticari kredi faizleri yüzde 8.0’lerden yüzde 10.50’lere çıktı.
-  Piyasadaki faiz (ikinci el bono faizi) yüzde 9.0’lardan yüzde 8.0’lerin altına doğru yol aldı.
-  En önemlisi doların fiyatı, 1.95’lerde dolanırken, 1.92’nin altına iner gibi oldu.