Ekonomide bugünlerde tek gündem var: Dolar... Son dönemde Fed’in açıklamalarıyla birlikte rekor üstüne rekor kıran dolar, geçtiğimiz günlerde 1.97’nin de üzerine çıkarak rekor kırdı. Şimdi ise yeniden 1.91 seviyesine geri döndü. Doların yükselmesi finansal istikrar açısından olumlu. İhracatçı bayram ediyor.
ŞİRKETLERİN KORKUSU
Akşam'dan Onur Demirhisar'ın haberine göre, işin bir de fiyat istikrarı ve borç tarafı var. Merkez’in enflasyon hedefinin yüzde 5 olduğu düşünülürse, şu an bankanın en son isteklerinden biri de enflasyonu yükseltecek gelişmeler. Bir diğer yandan bankalar hariç özel sektörün 2013 içinde yurtdışına ödemesi gereken toplam borç 40 milyar doların üzerinde. Doların yüzde 10 artması bu şirketlerin borcunu da yüzde 10 artırıyor. Çoğu şirket için yüzde 10 iyi bir kâr marjı. Yani bu kâr marjını dolara heba eden şirketin iflastan başka yapacağı çok birşey kalmıyor. Bu yüzden şirketler için 1.97 ya da 2 TL gibi seviyeler en son istenen şey...
BUGÜNLER İÇİN BİRİKTİRDİ
Tüm bunlar Merkez Bankası’nın da dikkatini çekiyor. Bu yüzden de dolar 1.97’yi gördüğünde piyasaya çok ciddi bir müdahalede bulundu ve kendi deyimiyle piyasaya ‘buradayım’ mesajı verdi.
Müdahaleler rezerv tartışmalarını da beraberinde getirdi. 2007’deki krizle birlikte uygulanan genişlemeci para politikaları, Türkiye gibi ülkelere fon akışını hızlandırırken, Merkez de doların değer kaybını önlemek için 2008’den itibaren açtığı alım ihaleleriyle toplam 24.3 milyar doları kasaya koydu. Şimdi de işte bu rezervi harcıyor.
BÜTÇE AÇIĞINI AŞAĞI ÇEKECEK
İşin devleti sevindiren bir boyutu daha var. Merkez Bankası bu döviz alım ihalelerini açtığında dolar kuru bugünkü seviyenin çok daha altındaydı. Yani Merkez Bankası aslında ucuz aldığı doları yüksek fiyattan bozdurarak yüksek bir kur kârı elde etti. Şimdi buradan kazandığı para yıl sonunda Hazine’nin kasasına girecek. Böylece Türkiye’nin en iyi olduğu alanlardan biri olduğu bütçe açığı biraz daha aşağı çekilebilecek.
2011’DE REKOR KAR AÇIKLADI
Merkez Bankası 2011 yılında 8.5 milyar TL net kar elde ederek tüm zamanların rekorunu kırmıştı. Kurum aynı zamanda 1.448 milyon liralık vergi ödeyerek 2011 yılını vergi rekortmeni olarak tamamlamıştı. Merkez Bankası’nın karında bu döviz satışları etkili olmuştu. 2012 yılında ise bankanın net karı 4.3 milyar lira olarak gerçekleşmişti.
AŞAĞIDAN AL, YÜKSEKTEN SAT
Şimdi bütün bu hesabı biraz daha detaylandıralım: Merkez Bankası, 2008 yılında 3.600, 2009’da 2.910, 2010’da 11.340 ve 2011 yıllarında 6.450 milyar dolarlık döviz alım ihalesi açtı. Toplam 24.3 milyar dolar için Merkez Bankası kur için ortalama 1.48 TL ödedi. Fakat dünya genelinde işlerin sarpa sarmasıyla birlikte Merkez özellikle 2011’den itibaren döviz satmaya başladı. 2011’de 8.210, 2012’de 1.450 milyar dolarlık satış yaptı. Banka, aynı zamanda söz konusu dönemde piyasaya 5 kez doğrudan müdahalede bulunurken, bu müdahalelerle de piyasaya 3.393 milyar dolar verdi.
2013 KARI 3 MİLYARI BULDU
Merkez Bankası 2013 yılında da döviz satışlarına devam etti. Bugüne kadar satılan döviz miktar 6.55 milyar doları buldu. Yani Merkez Bankası, son üç yılda doğrudan müdahale ve döviz satım ihaleleriyle piyasaya 19.606 milyar dolarlık kaynak sundu. Bu dönemde ortalama dolar kuru ise 1.87 olarak gerçekleşti. Yani aslında Merkez Bankası 1.48’den aldığı doları 1.87’den bozdurdu. Böylece son üç yılda kasasına 7.6 milyar lira girmiş oldu. Sadece 2013 yılında baktığımızda ise durum şu: Bu yıl içinde Merkez Bankası 6.55 milyar dolarlık döviz sattı. Kur da ortalama 1.94 olarak gerçekleşti. Dolayısıyla sadece bu yılki kur kârı 3 milyar lira oldu ((1.94-1.48)*4.900)
YÜZDE 65’İ HAZİNE'YE
Merkez Bankası’nın kârı her yıla yapılan Genel Kurul’da açıklanıyor. Merkez Bankası yasasına göre kârın yüzde 20’si ihtiyat akçesine, yüzde 10’u da fevkalade ihtiyaç akçesine ayrılıyor. Kâr payları çok düşük olduğu için kârın neredeyse yüzde 65’i Hazine’ye devrediliyor. Dolayısıyla Merkez Bankası’nın kârı Maliye’nin kasasına gelir olarak kaydediliyor. Bu da bütçe açığını doğal olarak aşağı çekiyor. Yani aslında Merkez Bankası müdahaleleri en çok Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’i memnun ediyor.