Fortune 500 şirketlerinin net kârı yüzde 26,5 artarak 31 milyar 532 milyon liraya yükseldi. Esas faaliyet kârı gerilerken, net kâr artışında, faizlerin düşmesi nedeniyle gerileyen finansman giderleri ve faaliyet dışı gelirler etkili oldu.
Türkiye ekonomisi geçen yıl yumuşak inişi başaramadı. Aksine sert fren yapılan 2012’de Türkiye’nin GSYH büyümesi yüzde 2,2’de kaldı. Geçen yıl elde edilen bu sonuçların, şirketlerin bilançolarına da olumsuz yansıdığı ancak olumsuzluğun aynı sertlikte olmadığı Fortune 500 Türkiye araştırması ile ortaya çıktı. GSYH büyümesindeki sert frene rağmen Fortune 500 şirketlerinin net satışları 2012 yılında yüzde 11,2 artarak 614 milyar 977 milyon liraya yükseldi. GSYH büyümesinin yüzde 8,8 olduğu 2011 yılında Fortune 500 şirketlerinin net satışlarındaki büyümenin yüzde 22,2 olduğu göz önüne alındığında, 2012 yılında Fortune 500 şirketlerinin büyümesinin Türkiye ekonomisinde ortaya çıkan oranda hız kesmediği daha net olarak ortaya çıkıyor. Başka bir ifadeyle 2011 yılında Fortune 500 Türkiye şirketleri, Türkiye’nin GSYH büyümesinin iki buçuk katı, geçen yıl ise beş katı bir büyüme yakaladı.
Finar/D&B Türkiye Analisti Yavuz Arsoy, 2012 gibi zor bir yılda Fortune 500 şirketlerinin net satışlarında sağladığı bu büyümeyi başarı olarak değerlendirmek gerektiğini söylüyor. Bu başarının kaynağı ise ihracattan ziyade iç satışların artmasından geliyor. Fortune 500 şirketlerinin 2012 yılındaki net satışlarının 479 milyar 924 milyon lirası iç, 135 milyar 52 milyon lirası ise dış satışlardan elde edildi. Fortune 500 şirketlerinin iç satışlarının yüzde 14,3 arttığı 2012 yılında ihracatın ise yüzde 1,2 ile sınırlı arttığı göz önüne alındığında, net satışların artışında önceki yılın aksine iç satışların etkili olduğu görülüyor.
İHRACAT YERİNDE SAYDI
Türkiye’nin en önemli ihracat pazarı olan Avrupa’da yaşanan kriz nedeniyle ortaya çıkan talep daralmasını farklı pazarlara yönelerek çözmeye çalışan Fortune 500 şirketlerinin geçen yıl bunda başarılı olamadıkları görülüyor. Fortune 500 şirketlerinin toplam ihracatı geçen yıl bir önceki yıla kıyasla yüzde 1,2 artarak 135 milyar 52 milyon liraya çıktı. 2011 yılında Fortune 500 şirketlerinin ihracatı, bir önceki yıla göre yüzde 39,4 artmıştı.
Türkiye İhracatçılar Meclisi verilerine göre, 2012 yılında Türkiye’nin toplam ihracatı yüzde 13,2 artarak 152,5 milyar dolara çıkarken, ilk binde yer alan şirketlerin ihracatı yüzde 1 arttı. TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, “İlk bin ihracatçı firma araştırması” sonuçlarını açıkladığı basın toplantısında, “Bu artış oranı ihracattaki genel artış oranı ile kıyaslandığında ağırlıklı olarak ilk bin harici firmaların ihracatında gelişim olduğu gözlemlenmektedir. Bu da ihracatın tabana yayıldığını gösteriyor” demişti. Benzer bir durum Fortune 500 şirketlerini kendi içerisinde sınıfladığımızda da ortaya çıkıyor. Fortune 500 içerisinde yer alan ilk 100 şirketin 2011 yılında yüzde 70 olan toplam satışlardan aldığı pay, 2012 yılında yüzde 71,3’e çıkarken, ihracattan aldığı pay yüzde 67,4’ten yüzde 65,2’ye geriledi. Keza toplam ihracat yüzde 1,2 artarken ilk 100 şirketin ihracatı yüzde 2 düşerek 88 milyar 69 milyon liraya geriledi.
NET KÂR YÜZDE 26,5 ARTTI
İhracat artışının hız kesmesine rağmen 2012 yılında Fortune 500 şirketlerinin net kârında ciddi bir sıçrama yaşanması dikkat çekiyor. 2011 yılında 24 milyar 932 milyon lira olan Fortune 500 şirketlerinin net kârı, 2012 yılında yüzde 26,5 artarak 31 milyar 532 milyon liraya yükseldi. 437 şirketin kâr açıkladığı 2012 yılında zarar açıklayan şirket sayısı ise 63’e (2011 yılında 106 şirket zarar açıklamıştı) geriledi.
Kârdaki sıçramanın nereden geldiğini irdelediğimizde ise esas faaliyetlerden sağlanmadığı ortaya çıkıyor. 2011 yılında 40,6 milyar lira olan Fortune 500 şirketlerinin esas faaliyet kârı, 2012 yılında yüzde 12,6 gerileyerek 35,4 milyar liraya düştü. Yavuz Arsoy, net satışlarını artırmada önemli bir başarı yakalayan Fortune 500 şirketlerinin maliyetlerdeki artışın sonucunda esas faaliyet kârlarının düştüğünün ortaya çıktığını söylüyor. Arsoy, şirketlerin bir anlamda kâr marjlarından önemli oranda feragat ederek net satış gelirlerini artırabildiklerine dikkat çekiyor.
Esas faaliyet kârındaki düşüşe rağmen faizlerin ciddi şekilde gerilemesi ve dövizdeki istikrarın etkisiyle, Fortune 500 şirketlerinin esas faaliyet dışı gelir gider dengesinin iyileştiği görülüyor. TL’nin değer kaybetmesi nedeniyle 2011 yılında yüksek faaliyet dışı zarar yazan Fortune 500 şirketleri, geçen yıl ise bunun aksine artan esas faaliyet dışı gelir gider dengesi sağlamış oldular. Faizlerin gerilediği 2012 yılında Fortune 500 şirketlerinin finansman giderleri yüzde 34,4 düştü. 2012 yılında şirketlerin faaliyet dışı giderlerinin yüzde 40,6, faaliyet dışı gelirlerinin ise yüzde 18,9 azaldığı görülüyor. Böylece 2012 yılında finansman giderlerinin azalması ve esas faaliyet dışı gelir gider dengesinin iyileşmesi, Fortune 500 şirketlerinin net kârının yüzde 26,5 artmasını sağladı. Arsoy da esas faaliyet dışı giderlerdeki azalışın diğer gelirlerdeki azalıştan daha yüksek oranda gerçekleşmesi ve finansman giderlerinin yüksek oranlı azalmasına bağlı olarak Fortune 500 şirketlerinin net kârını ciddi ölçüde artırdığını söylüyor.
İHRACAT ŞAMPİYONU BİR KEZ DAHA THY
Küresel kriz sürecinde dünyada birçok havayolu şirketinin krize girmesini fırsat olarak değerlendiren Türk Hava Yolları, yükselişini sürdürüyor. Geçen yıl net satışlarını yüzde 26,2 artırarak 14 milyar 909 milyon liraya çıkaran şirket, Fortune 500 listesine bir sıra yükselerek beşinci sırada girdi. THY’nin asıl başarısı ise yurtdışı satışlarından geliyor. 2008 yılında çıktığı ihracat şampiyonluğu tahtını dördüncü yılında da kimseye bırakmadı. 2012 yılında ihracat gelirlerini yüzde 11,8 artırarak 12 milyar 644 milyon liraya çıkaran Türk Hava Yolları, böylece Fortune 500 şirketlerinin en çok ihracat yapan şirketi unvanını korudu. Her yıl olduğu gibi bu yıl da dışarıya hizmet satışı yapan THY’nin bu satıştan elde ettiği döviz geliri, bir mal ihracı olmamasıyla ihracat kapsamında değerlendirilmiyor ve bu nedenle Türkiye İhracatçı Meclisi verilerine yansımıyor.
RAKİPSİZ LİDER TÜPRAŞ
Türkiye’nin rafinaj sektöründeki tek üreticisi ve Avrupa’nın yedinci büyük rafinerisi olan Tüpraş, 2012 yılında net satış gelirlerini yüzde 15,4 artırarak 47 milyar 100 milyon liraya çıkardı. 2012 yılında da zirveyi kimseye bırakmayan Tüpraş, yakaladığı büyüme ivmesiyle Fortune 500 Türkiye listesindeki en yakın rakibi ile arasındaki farkı her yıl bir miktar daha açıyor. Geçen yıl işlediği 22 milyon ton ham petrolle Türkiye’nin büyümesine katkıda bulunan Tüpraş, yurtdışına yaptığı satışlarla da ihracatın önemli destekçilerinden. Geçen yıl ihracatını yüzde 23,8 artırarak 10 milyar 87 milyon liraya çıkaran Tüpraş, böylece ihracatta 10 milyar lira sınırını aşan ikinci Türk şirketi olmayı başardı.
Tüpraş Genel Müdürü Yavuz Erkut, 2012 faaliyet raporunda yaptığı değerlendirmede şunları söylüyor: “2012 yılı, küresel ekonomide yavaş büyümeye rağmen, rafinajda geçici üretim kayıplarıyla petrol ürünleri arz/talep dengesinin korunduğu ve rafinaj marjlarının yükseldiği bir yıl olmuştur.” Koç Grubu’nun amiral gemisi durumunda olan Tüpraş’ın Fortune 500 Türkiye’nin net satışlarından aldığı pay bir önceki yıla göre (2011 Tüpraş’ın aldığı pay yüzde 7,4) bir miktar artarak yüzde 7,7’ye yaklaştı. Küresel krize rağmen katma değeri yüksek ürünlerin üretimine yönelik yatırımlarına ara vermeyen Tüpraş, geçen yıl da bu kapsamda 974 milyon dolarlık yatırım gerçekleştirdi.
PETROL, ENERJİ ŞİRKETLERİ ÖNE ÇIKIYOR
Önceki yıllarda olduğu gibi 2012 yılında da Fortune 500 listesinde ilk 10’a petrol ve enerji şirketleri damgasını vurdu. 179,7 milyar lira net satış geliri ile Fortune 500 net satışlarından yüzde 29,2 pay alan ilk 10 şirketin yedisi petrol ve enerji sektöründe faaliyet gösteriyor. Tüpraş’ın zirveyi kimseye bırakmadığı Fortune 500 listesinde 20,2 milyar lira net satış geliriyle Petrol Ofisi ikinciliğe yerleşti. Geçen yıl net satış gelirini yüzde 20,4 artıran Türkiye Elektrik Dağıtım ise 17,1 milyar lira net satış geliriyle bir sıra yükselerek 2012 listesine üçüncü sıradan girdi. 2011 listesinde yer almayan Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt ise 15 milyar 455 milyon lira net satış geliri ile 2012 listesine dördüncü sırada girdi.
Türk Hava Yolları’nın beşinci sırada yer aldığı listede, net satış gelirini yüzde 10 artırarak 14,7 milyar liraya çıkarmasına rağmen Opet üç sıra gerileyerek 2012 yıl listesine altıncı sırada girebildi. Türkiye Elektrik İletim’in 14,7 milyar lira net satış geliriyle yedinci sırada yer aldığı 2012 listesinde 12,7 milyar lira net satış gelirine sahip olan Türk Telekom üç sıra gerileyerek sekizinci sıraya düştü. Shell & Turcas Petrol 12,2 milyar satış geliri ile listede dokuzuncu sırada yer alırken, geçen yıl satış gelirini yüzde 25 artıran Arçelik, 10,5 milyar lira net satış geliri ile 2012 Fortune 500 listesine 10’uncu sıradan girmeyi başardı.
Sektörler bazında baktığımızda ise Fortune 500 net satış gelirlerinden en yüksek payı yüzde 17,4 ile petrol ve türevleri üretim ve dağıtım sektörü (bu sektörden 17 şirket listeye girdi) alıyor. 2011 yılına göre geçen yıl Fortune 500 net satışlarından aldığı payı dört puan artırarak yüzde 13’e çıkaran enerji sektörü, listede en yüksek paya sahip olan ikinci sektör olurken, onu yüzde 5,7 ile metal döküm, yüzde 5’le perakende ticaret mağazaları izliyor.
MİLYARLIK ŞİRKETLERİN SAYISI 111’E ÇIKTI
Fortune 500 Türkiye listesine girme çıtası da yükseliyor. 2007 yılında listedeki 500’üncü şirketin net satış geliri 89,6 milyon lira iken, küresel krizin patladığı 2008 yılında 78,2 milyon liraya geriledi. 2009 yılı sonrasında ise çıta her geçen yıl arttı. 2009 yılında 88,7 milyon liraya yükselen listedeki 500’üncü şirketin net satış geliri, 2011 yılında ise 178,3 milyon liraya çıktı. Geçen yıl ise çıta yükselmeye devam etti ve listedeki 500’üncü şirketin net satış geliri 195,7 milyon liraya ulaştı.
Benzer bir durum milyar liralık şirket sayısında da ortaya çıkıyor. Fortune 500 Türkiye listesinde 1 milyar liranın üzerinde satış gelirine sahip şirket sayısı 2012 yılında da arttı. 2011 yılında 1 milyar liranın üzerinde satış gelirine sahip şirket sayısı 107 iken, 2012 yılı listesinde 111’e yükseldi. Fortune 500 Türkiye listesinin ilk yayımlandığı yıl olan 2007’de 1 milyar liranın üzerinde satış gelirine sahip şirket sayısının 53 olduğu göz önüne alındığında Türkiye’de 1 milyar liranın üzerinde satış gelirine sahip şirket sayısının önemli ölçüde arttığı görülüyor.
Geçen yıl 10 milyar liranın üzerinde satış gelirine sahip şirket sayısında da artış yaşandı. 2010 listesinde yedi şirket 10 milyar liranın üzerinde satış gelirine sahipken, 2011 yılında bu sayı dokuza, 2012 yılında ise 13’e çıktı. Bu anlamda Türk şirketlerinin önemli bir büyüme sürecinde olduğunu söylemek mümkün ancak küresel ölçekte baktığımızda durum o kadar da parlak değil. Öyle ki Fortune 500 ABD listesinin zirvesinde yer alan Wal-Mart Stores 469 milyar 162 milyon dolar, ikinci sıradaki Exxon Mobil 449 milyar 886 milyon dolar, üçüncü saradaki Chevron ise 233 milyar 899 milyon dolar net satış gelirine sahip. Merkez Bankası 2012 ortalama dolar kurunu (1,7924 TL) baz alarak yaptığımız hesaplamaya göre, Fortune 500 Türkiye’nin toplam satışları 343 milyar 102 milyon dolar. Bu tabloya göre Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin net satışlarının toplamı Wal-Mart Stores’un yüzde 73’ünü ancak yakalayabiliyor. Bu tabloda Fortune 500 Türkiye şirketlerinin tamamı Fortune 500 ABD listesine ancak üçüncü sırada girebiliyor.
ÇALIŞAN SAYISI ARTTI
Fortune 500 şirketleri, 2010 ve 2011 yılında olduğu gibi 2012 yılında da çalışan sayısını artırdı. 2011 yılında 918 bin 720 olan Fortune 500 şirketlerinde çalışan sayısı, geçen yıl 55 bin 934 artarak 974 bin 654’e çıktı. Küresel krizin en sert yaşandığı ve faturanın çalışanlara çıkarıldığı 2009 yılı baz alınarak bakıldığında ise çalışan sayısının 212 bin 63 arttığı görülüyor.
Fortune 500’de en büyük 10 şirket şunlar:
*Türkiye Petrol Rafinerileri
*OVM Petrol Ofis
*TEAS
*Türkiye Elektrik Ticaret ve Taahhüt Şirketi
*THY
*Opet
*Türkiye Elektrik İletişim A.Ş.
*Türk Telekominikasyon
*Shell Turcas
*Arçelik
Fortune Türkiye 500’de ‘En büyük 10 şirketi’ izleyen ve ilk 20’de yer alan diğer şirketler ise şöyle;
*Turkcell
*EUAS
*Enka
*Bim
*Ford
*Ereğli
*Vestel
*Tofaş
*Migros
*Anadolu Efes Biracılık