Netanyahu’nun özür dilemesine giden süreç 3 haftadır gizliden gizliye ilerleyen nefes kesici bir diplomasi sonucunda gerçekleşti. Özür girişimi ilk kez Ankara ziyaretinde John Kerry tarafından gündeme getirildi. Formül bulununca Davutoğlu, Polonya ziyaretini keserek Ankara’ya uçtu ve Amsterdam’dan gelen Erdoğan’ı havaalanında yakaladı....
Kudüs’teki Yad Vashem Soykırım Müzesi’ni gezen ABD Başkanı Barack Obama anma töreninin yapıldığı salonda söndürülme-yen ‘Ebedi Ateşi’ alevlendirdi.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun dün Başbakan Tayyip Erdoğan’ı arayarak Mavi Marmara konusunda özür dilemesi, kamuoyu için sürpriz olsa da, aslında bir süredir özür formülü üzerinde çalışan üst düzey yetkililer için meşakkatli bir yolun sonu oldu. Netanyahu’nun ABD Başkanı Obama’nın yanında Erdoğan’ı araması, tesadüfi değil, tam üç haftadır Washington-Tel Aviv-Ankara ekseninde devam eden gizli pazarlık sürecinin sonucu gerçekleşti.
6 kez telefonda görüştüler
Özre giden yolun temelleri, mart başında Ankara’yı ziyaret eden ABD’nin yeni Dışişleri Bakanı John Kerry’nin Başbakan Erdoğan’la 2 saati aşan görüşmesinde atıldı. Kamuoyu Erdoğan’ın o hafta ”Siyonizm” çıkışından dolayı Amerikalıların rahatsızlığına odaklanırken, aslında kapalı kapılar ardında görüşme Türk-İsrail ilişkilerine odaklanmıştı.
ABD’li bakanın normalleşme çağrısı karşısında Erdoğan prensipte anti-Semitik ya da İsrail karşıtı olmadığını, ancak Mavi Marmara konusunda ‘özür’ şartından taviz verilmeyeceğini yineledi. Kerry, bu konuda arabuluculuk yapmayı teklif etti.
O noktadan sonra kolları sıvayan Obama yönetimi, aslında sıfırdan başlamadı, son 2 yıldır Türkiye ve İsrail arasında özür ve ‘normalleşme’ amacıyla yürütülen gizli diplomasinin bıraktığı yerden devraldı. Geçmişte Dışişleri Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu’nun 2011 ve 2012’de İsrailli muadilleriyle yürüttüğü temaslarda, 3 kez özür konusunda zımmi anlaşma sağlanmış, ancak Netanyahu siyasi sebeplerle üçünde de geri adım atmak zorunda kalmıştı. Türkiye’nin özür talebi çerçevesinde 2 kanaldan temaslar yürüdü. Bu kez çiçeği burnunda ABD Dışişleri Bakanı Kerry, Ankara ve İsrail’de uzun yıllara dayanan itibarını da kullanarak konuya ‘asıldı.’ Doğrudan Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ile temas halinde olan Kerry, son 2 haftada 6 kez Davutoğlu ile telefonla görüştü. (Bir tanesinde Mersin’de bir konuşma yapan Davutoğlu, kürsüdeyken izleyicilerden özür dileyerek ABD’li bakanla görüşüp sonra konuşmasına devam etti.)
6 görüşme dışında iki bakan İsrail’in kaygıları ve çeşitli özür formülleri konusunda sık sık email yoluyla doğrudan haberleşti. (Davutoğlu beraberinde iPhone, Blackberry ve iPad taşıyor.)
Buna paralel olarak da Dışişleri Müsteşarı Feridun Sinirlioğlu, ABD’li muadili Phil Gordon ve üst düzey İsrailli yetkililerle özür formülü üzerinde gizli bir çalışma yürüttü. Özrü kabul eden İsrail tarafının en önemli kaygısı, Türk tarafından İsrail’e yönelik sert eleştiri ve sözel saldırıların devam etmemesiydi. İsrail cephesi, özür sonrasında ikili ilişkilerde gerçek bir ‘normalleşme’ yaşanmasını istiyordu.
Pazarlık sürecinde İsrail’deki iktidar koalisyonundaki değişiklik (ve şahin görüşlü Dışişleri Bakanı Lieberman’ın koalisyon dışında olması), Netanyahu’nun elini rahatlattı. Özrün Obama’nın gezisi sırasında gerçekleşmesi de Netanyahu’yu ayrıca rahatlattı.
Erdoğan’ın mesajı
Netanyahu’nun hayatını kolaylaştıran bir diğer olay da Erdoğan’ın Danimarka gazetesi Politiken’e verdiği röportaj oldu. Bu fikir teknik pazarlıkların içinde olan ABD’nin Ankara Büyükelçisi Ricciardone’den gelmişti. Ve Erdoğan bu röportajda İsrail’de büyük rahatsızlık yaratan Siyonizm açıklamasını düzelterek Yahudi düşmanı olmadıklarının altını çizdi.
Nihai formül, Davutoğlu Polonya, Başbakan Hollanda’day-ken belirdi. Kerry iki gece önce Davutoğlu’nu telefonla arayarak nihai formülü aktardı ve emaille üzerinde kararlaştırılan özür metnin yolladı. O esnada Türkiye ile Polonya arasında diplomatik ilişkilerin tesisinin 600. yıldönümü dolayısıyla resmi bir gezi için Varşova’ya ayak basmış olan Davutoğlu’nun, Polonya dışişleri bakanlığına girmesiyle çıkması bir oldu. Binaya girdikten sonra Polonyalı muadili Radoslaw Sikorski’den özür dileyerek 10 dakika sonra havaalanına geri dönen Davutoğlu, Ankara’ya doğru yola koyuldu.
Esenboğa VIP zirvesi
Davutoğlu perşembe gecesi 23.50’de Ankara’ya indikten 15 dakika sonra, Erdoğan’ın uçağı da Hollanda’dan Ankara’ya indi.
Esenboğa Büyük Şeref Salonu’nda, Davutoğlu ve Dışişleri Müsteşarı Sinirlioğlu ile gece yarısı zirvesinde bir araya gelen Erdoğan, ABD arabuluculuğuyla bulunan özür formülünü değerlendirdi. Ertesi sabah Başbakanlık konutunda devam eden toplantıda, özrün tatminkar olduğu, Ortadoğu’da yeni bir dönemin başlangıcında Türk-İsrail ilişkilerindeki normalleşmenin, bölgedeki istikrar ve Türk dış politikası için faydalı olacağı kararına varıldı.