Bankacılık sektörünün, 2001 krizi sonrası uygulamaya konulan program kapsamında kamu bankalarının yeniden yapılandırılması, sorunlu bankaların TMSF bünyesine alınıp çözümlenmesi, özel bankalara yönelik getirilen önlemler ve denetim-gözetim çerçevesinin güçlendirilmesi gibi düzenlemelerle güçlü bir yapıya kavuştuğu son on yılda oldukça hızlı bir büyüme kaydettiği belirlendi.
DÜNYA’nın Türkiye Bankalar Birliği verilerinden yaptığı belirlemelere göre banka sayısının azalarak 54’ten 44’e indiği Aralık 2002-Haziran 2012 döneminde bankacılık sektörü yaklaşık beş kat büyüdü. Sektörün 2002 sonunda 212.7 milyar TL olan toplam aktif büyüklüğü, yüzde 469.9 artışla bu yıl haziran sonu itibariyle 1 trilyon 212.1 milyar liraya ulaştı.
Aynı dönemde toplam mevduat hacmi yüzde 408.7 artışla 724.3 milyar liraya yükselirken, kredilerdeki artış ise 12 kata yaklaştı. Sektörün bu dönemde yüzde 1.167.2 artan kredi ve alacaklarının toplam hacmi 714.3 milyar liraya ulaştı. 2002 sonunda mevduatın yüzde 39.6’sı kadar bir büyüklük oluşturan krediler, gelinen aşamada bunun yüzde 98.6’sına yükseldi. Anılan dönemde sektörün toplam öz kaynakları yaklaşık 5 katlık artışla 152.7 milyar liradan 494.1 milyar liraya çıktı. Bankaların toplam ödenmiş sermayeleri toplamı yüzde 305.7 artışla 48.7 milyar lira düzeyine geldi.
Bilanço dışı yükümlülüklerdeki aşırı şişme
Bu dönemde en hızlı artış ise 116.5 katla bilanço dışı yükümlülüklerde yaşandı. Bankacılık sektörünün bilanço dışı hesapları yüzde 11 bin 648 oranındaki rekor büyüme ile 26 trilyon 842.3 milyar liraya ulaştı. Bilanço dışı hesaplardaki rekor büyüme, küreselleşme sürecinde paranın artan serbest dolaşımı ile bankacılık sektöründe farklı finansal araçların türemesi ve finansal kuruluşların işlemlerinin büyük bölümünü bu türev araçlara yönlendirmesinden kaynaklanıyor.
Türev ürünler, bilanço dışı hesaplarda izleniyor. Bu da bankaların işlemlerinin önemli bir kısmını bilançolarına yansıtmadığını gösteriyor. Giderek toplam varlıkların kat kat üzerinde bir büyüklüğe ulaşan bilanço dışı işlemler, yarattığı risk nedeniyle yeni düzenleme ve muhasebeleştirme yöntemlerine ihtiyacı artırıyor. Bu arada bankaların fiziki büyümesini gösteren şube ve personel sayısındaki artışlar ise mali göstergelerdekine göre daha düşük oldu. Baz alınan dönemde sektördeki toplam şube sayısı yüzde 63.4 artışla 9 bin 979’a, personel sayısı da yüzde 48.7 artışla 183 bin 354’e yükseldi.
Aktifte en büyük İş Bankası
Haziran sonu itibariyle İş Bankası 165.6 milyar liralık aktif büyüklüğü ile en büyük banka konumunda bulunuyor. Ziraat Bankası 153.7 milyarla ikinci, Garanti 152.4 milyarla üçüncü sırada yer alıyor. Bunları da 139.7 milyarla Akbank ve 116 milyarla Yapı ve Kredi izliyor. Daha sonraki sıraları paylaşan Halkbank 101 milyar, Vakıfbank 96.7 milyar, Finans Bank 46.8 milyar, TEB 40.6 milyar ve Denizbank 37.6 milyar lira ile en büyük on banka arasında yer alıyor. On banka, toplam 1 trilyon 50 milyar liralık aktif büyüklüğü ile sektörün yüzde 86.6’sını oluşturuyor.
Kredide İş, mevduatta Ziraat birinci
Kredi hacminde de 98.2 milyar lira ile İş Bankası başı çekerken, toplam mevduat hacminde ise kamu mevduatının da etkisiyle Ziraat 106.6 milyar lira ile birinci durumda. Kredi büyüklüğünde İş Bankası’nı 87.4 milyarla Garanti, 79.8 milyarla Akbank, 71.6 milyarla Yapı ve Kredi, 69.5 milyarla Ziraat izliyor. Mevduatta ise İş Bankası 99.4 milyar lira ile Ziraat’ın ardından ikinci sırada yer alıyor; daha sonra 87.4 milyarla Garanti, 82.7 milyarla Akbank ve 78.2 milyarla Halkbank geliyor. İş Bankası öz kaynak büyüklüğünde de 19.8 milyar lira ile birinci sırada yer alıyor, onu 18.9 milyar lirayla Akbank, 18.8 milyarla Garanti, 14.8 milyarla Ziraat ve 13.9 milyarla Yapı Kredi izliyor.
Sermaye büyüklüğünde ise yerel yönetimleri finanse etmekle görevli ve farklı statüdeki İller Bankası’nın 7.4 milyar liralık ödenmiş sermayesi dikkate alınmazsa, İş Bankası 4.5 milyar lira ile bu bazda da en büyük konumunda. Ödenmiş sermayede Yapı kredi 4.3 milyar, Garanti 4.2 milyar, Akbank 4 milyar, Finansbank 2.6 milyar lira ile ilk beşte yer alıyor.
Şubede Ziraat personelde İş Bankası önde
Ziraat Bankası, haziran sonu itibariyle 1.506 ile Türkiye’de en çok şubesi bulunan banka konumunda bulunuyor. Şube sayısında Ziraat’ı 1.214’le İş Bankası, 951’le Akbank, 922 ile Garanti izliyor. Yapı Kredi 918, Halkbank 792, Vakıfbank’ın 690, Denizbank 596, Finansbank 522, Türkiye Ekonomi Bankası 510 adetle en çok şubeye sahip ilk on banka arasında yer alıyor.
Personel sayısında ise 24 bin 641 kişi ile İş Bankası önde. Ziraat Bankası 24 bin 116 personelle İş Bankası’nın hemen ardından ikinci, Garanti de 17 bin 248 personelle üçüncü sırada. Akbank 16 bin 65, Yapı Kredi 14 bin 978, Halkbank 13 bin 707, Vakıfbank 13 bin 343, Finans Bank 10 bin 904, Denizbank 9 bin 981, TEB 9 bin 173 kişi ile sektörde en çok personel çalıştıran ilk on banka arasında yer alıyor.
Yazdır