Senet sistemi "yaptırımı olmadığı için", terk edildi. Hapis yaptırımının caydırıcılığına dayalı olarak çek kullanımı yaygınlaştı. Göründüğünde ödenmesi gereken çekler vadeli çeke dönüştü. Bankalar bile bile vadeli çeki senet niyetine işleme soktu.
Derken vadeli çeklerini ödeyemediklerinden hapis yatanların feryadını dikkate alan politikacılar vadeli çekteki hapis cezasını kaldırdı.
Şimdi vadeli çekin de "güçlü bir yaptırımı" kalmadı. Vadeli çekin "güçlü yaptırımının kalmaması" iş alemini 2 türlü etkiler oldu.
-Vadeli çeklerde ödememe olayları arttı.
-Vadeli çeklerin yaptırımının olmaması nedeniyle vadeli çekler kabul edilmemeye başlandı.
Halbuki iş aleminde vadeli işlemlerin parasal hareketinin aksamaması için bir ödeme belgesine ihtiyaç var.
Sonunda yapılacak olan vadeli çekten tekrar senede dönmek, fakat senetlerin ödenmemesi halinde işleyecek hukuki mekanizmayı basitleştirmek ve hızlandırmak olacaktır.
Geçiş dönemi için önerilen ise, vadeli çeklerin sigorta kapsamına alınmasını sağlayacak bir düzenlemedir.
Önceki gün Vatan'da yer alan Ufuk Şanlı'nın haberine göre karşılıksız çek sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 52 artmış durumda.
Ufuk Şanlı diyor ki, "Merkez Bankası verilerine göre, geçen yılın ilk yarısında 267.684 çek protesto oldu ve ödenmedi. 2012 Ocak- Haziran döneminde ise bu rakam yüzde 52 oranında artışla 405 bin 840 adede ulaştı. Piyasadaki çeklerin karşılıksız çıkma oranı geçen yılın ilk yarısında yüzde 65 artışla yüzde 2.4'den yüzde 4.1'e yükseldi.
Mayıs ve Haziran aylarında çek kullanımında ciddi bir düşüş yaşandı. Bankalar arası Takas Odaları'na ibraz edilen çek tutarı bir önceki yılın aynı ayına göre Mayıs ayında sadece yüzde 2 artarken, Haziran da yüzde 7 azaldı.
Oda başkanları ve TOBB başkanı, "Çek Raporu" sisteminin ve "Kredi Garanti Merkezi"nin hızlı çalışmamasından yakınıyorlar.
Gerçekçi olmak gerekir. Hapis yaptırımı kalktıktan sonra vadeli çek sisteminin daha iyi işlemesini hiçbir düzenleme sağlayamaz. Vadeli çeklere garanti sağlayacak veya riski sigorta edecek sistemin maliyeti çok büyük olur.
Sonunda dönüp dolaşıp gelinecek nokta, senet sistemini işletecek kanuni düzenlemelerdir. Bir an önce bu düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç vardır.
Tevfik Güngör/Dünya
Yazdır