Türk akü sektörü, elektrikli araçların lityum iyon bataryasını geliştirmek için teknolojik yarış içinde. Akü pazarının üç numarası Yiğit Akü bu savaştan galip çıkıp 2014’te liderliğe yükselmek istiyor.
Yiğit Akü Yönetim Kurulu Başkanı Hamit Yiğit, geçen yıl Forum Mühendislik ile birlikte ürettikleri hibrid araç aküsünden gururla söz ediyor. Bu akü, onlara Fransa’daki Renault teknoloji Merkezi’ne (Technocentre-TCR) ‘tasarın ortağı’ olma fırsatı sağladı. Şu anda yüzde 4 yakıt tasarrufu sağlayan ve emisyonu en aza indirgeyen ‘mikro hibrid’ araç kategorisindeki dur-kalk (stop-start) sistemlere akü geliştirmek için çalışıyorlar. Şirket yaklaşık üç yıldır mikroçip ve bluetooth teknolojilerini kullanarak yeni nesil akıllı aküler üzerinde çalışıyor. İlk olarak 2009’da üzerindeki elektronik gösterge sayesinde hem akü hem de aracın şarj sisteminin uygunluğu bilgisini veren “elektro” isimli bir akü geliştirmişlerdi. Bu yıl içinde ise Yiğit’in dünyanın tek hafızalı aküsü” dediği “Prastige”i tanıttılar. Dünya patenti başvurusu yapılan cihaz, hafızasındaki bilgileri yeni nesil kablosuz veri aktarımı teknolojisiyle transfer ederek e-posta veya SMS yoluyla Ankara’daki bilgi merkezine ulaştırılabiliyor. Yiğit, “Bu verilerle, satılan tüm aküleri takip ediyoruz. Arızaları araç sahibinden önce öğrenip uyarabiliyoruz” diyor.
Tüm bu teknoloji harekatı, Hamit Yiğit’in şu anda pazarda üçüncü sırada yer alan şirketini, 2014’te sektör lideri yapma hedefinin bir parçası. Bu mümkün olabilir mi? 42 üyesi bulunan Akümülatör ve Geri kazanım Sanayicileri Derneği (AKÜDER) çevrelerine göre yılda 15 milyon adet akü üretilen Türkiye akü pazarının yüzde 65’ini üç firma-Mutlu, İnci ve Yiğit- kontrol ediyor. Ama oyuncular arasındaki ciro farkları hayli yüksek. Lider, 2010 rakamlarıyla 200 milyon dolar cirolu Mutlu Akü. Onu 140 milyon dolarla İnci Akü takip ediyor. Yiğit akü ise 2010’u 100 milyon dolar ciroyla kapadı- bir önceki yıl bu rakam 90 milyon dolardı. Ama Hamit Yiğit, kolay kapanmayacak gibi görünen bu farkın, elektrikli ve hibrid araçların yaygınlaşacağı yakın bir gelecekte tam tersine dönebileceğini düşünüyor.
Ankara Sincan merkezli şirket, lityum iyon akü araştırma ve denemeleri için 1 milyon dolarlık yatırımla laboratuar kurdu. Ayrıca bu kapsamda 3.6 milyon lira bütçeli SAN-TEZ projesi için ODTÜ ve diğer üniversitelerden akademisyenlerle çalışıyor ve Sanayi Bakanlığı’ndan destek alıyor. Yiğit Akü Genel Müdürü Hulki Büyükkalender, “Akü sektörü çok hızlı değişiyor. Biz dünya çapında adetsel üretim bazında en büyük değil ama en teknolojik tesislerden biri olmak için çabalıyoruz. Çünkü 30 yıl içinde dünya akü pazarının yüzde 20’sini lityum iyon alacak” diyor. İngiltere merkezli IMS Research’ün raporuna göre de 2021 yılına kadar elektrikli oto üretimi, 2010’a göre 16 kat artış gösterecek 16 milyona ulaşacak. Bu da küresel otomobil üretiminin yüzde 16’sına denk gelecek. Hamit Yiğit, bu amaçla geçen yıl cironun yüzde 4’ünü – 4 milyon dolar- ar-ge’ye aktardı; araştırma ekibini de yeniledi. Şu anda master ve doktoralı mühendislerden oluşan ekipte dokuz dil konuşuluyor. Ayrıca şirket teknoloji yenileme için yılda 5 milyon dolarlık ek yatırım yapıyor. “Sektöre teknolojik yenilik getirmek ve arkadan izleyen değil, değişimi başlatanlardan olmak istiyoruz. Lityum iyon aküde Avrupa ve Ortadoğu’daki en önemli tedarikçilerden biri olma vizyonumuz var” diyor.
Ama rakipler de boş durmuyor. Sektörün bir ve iki numarası da tıpkı Yiğit Akü gibi lityum iyon üzerinde yoğunlaşmış durumda. 2006’dan beri elektrikli araçlara yönelik akü geliştirmeye yatırım yapan İzmir merkezli İnci Akü, geçen yıl bu alandaki ar-ge çalışmalarına cironun yüzde 3’ünü- 6.2 milyon lira- ayırdı. Bu yıl yüzde 20 büyüme ve ar-ge payında da artış öngörüyorlar. Şirket, ilk çalışmasını TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi (MAM), Ford Otosan, Arçelik ve İnci Akü konsorsiyumu olarak NİMH aküler üzerinde yapmıştı. 2008’den sonra da lityum iyon için TÜBİTAK MAM, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İTÜ, Ege Üniversitesi ile çalışıyorlar. Şu anda en sıcak gündemleri TÜBİTAK MAM ile yürüttükleri ‘Akıllı Batarya’ projesi. CEO Göksel Paker, “Amacımız, lityum iyon batarya teknolojilerinin enerji yoğunluğuyla kapasitör teknolojilerinin güç yoğunluğunu bir araya getirebilen bir elektronik güç kontrol topolojisi yaratabilemk” diyor. Şirket geçen ay ise Muğla Dalyan’da, tekneler için geliştirdiği ve yakıtı 10 kat azaltan, enerjisini aküden alan elektrik motorlu tahrik sisteminin denemesini yaptı. Paker, ikinci el kamyon motoru kullanan teknelerin elektrikli motora dönüşmesiyle günde iki ton mazotun denize karışmasının önleneceğini anlatıyor.
Sektörün lideri Mutlu Akü ise bugüne kadar lityum iyon konusundaki çalışmaları hakkında pek fazla bilgi ya da yenilik açıklamadı. Yılda 6 milyon dolarlık ar-ge bütçesi olan şirketin Ar-Ge Müdürü Ali Alim, “Bu konuya yaklaşımımız daha sakin ve sessiz. Laboratuar kursak bile bunun reklamını yapmayız. Ayrıca elektrikli otomobillerin yaygınlaşması öyle çok yakın bir süreç değil” diyor. Alim, müşterisi hazır veya üretici firma alım garantisi olmadan lityum iyon batarya üretmenin ekonomik olmadığını vurguluyor. “Bu aküyü üretecek fabrikanın yatırım maliyeti bile asgari 100 milyon dolardır” diye de ekliyor. Ama şirket bir yandan da hibrid ve tam elektrikli araçlara uygun batarya üretmek için TÜBİTAK MAM ile işbirliği yapıyor. Alim, elektrikli araçlara yönelik çalışma yürüten TÜBİTAK’ın, bir süre sonra lityum iyon bataryayı mini seviyede de olsa üretebilir ve test edebilir hale geleceğini, bunu da sanayinin hizmetine sunacağını anlatıyor.
Elektrikli araçlar için ilk başlarda kurşun asit akü ile çalıştırma denemeleri yapılmıştı. Ama bunlar başarısız oldu ve daha yoğun enerji veren lityum iyona geçildi. Ama şimdilerde kurşun asitli aküyle çalışabilen mikro hibrid araçlar deneniyor. Hibrid araçların mini, orta boy (middle), full hibrid türü var. Zincirin sonunda ise tam elektrikli araçlar bulunuyor. Ali Alim, “Mikro hibrid, tam elektrikli araca geçme sürecindeki bir evre. Bu evrede farklı teknolojilere ve ürünlere ihtiyaç var” diyor.
62 yaşındaki Hamit Yiğit, güçlü rakiplerine rağmen 2014’te lider olacaklarından emin konuşuyor. Bunu da kendi hayat hikayesine dayandırıyor. Kırşehir’in Özbağ Kasabası Kızılcaköy’de doğan Yiğit, yedi yaşındayken babasını kaybetmiş. Bu nedenle hem okula gidip hem de ailesine bakmak için davar gütmüş, tarlada çalışmış. 12 yaşında Ankara’ya göçmüşler ve oto elektrik tamircisinde işe başlamış, akşamları da meslek lisesine gitmiş. Boş zamanlarında yan dükkandaki akücüden ekü tamirini öğrendiğini söyleyen Yiğit, “O dönemde akü kıtlığı nedeni ile tamir kazançlı işti. Oto elektrikçisi olarak 10 kazanıyorsak akücü 100 kazanıyordu. Biz de bu işe soyunduk” diye anlatıyor. 1976’da borçlanarak üç kişiyle, 80 metrekarelik alanda Yiğit Akü’yü kurdu. İlk yüklü parasını ise Polatlı Devlet Üretme Çiftliği’nin 500 aküsünü tamir ederek kazandı. Sonra borçlarını ödeyip akü üretimi için makine yatırımı yaptı. 1980’de Türk Traktör Fabrikası’na akü vermeye başladı-hala buranın tek tedarikçi.
1986’da özel düşük antimuan alaşımlı akü üretimine geçti. 1989’da Almanya, Avusturta ve İtalya’da ileri teknolojiyle akü üreten fabrikaları ziyaret edince dünyası değişti. “ O gezi çok uyarıcı oldu. Yeni yatırımla atölyeden çıkıp fabrikaya dönüştük” diye anlatıyor. Yiğit, 2002’de kalsiyum hibrid akü, 2003’te expended metal teknolojisiyle tam bağımsız akü üretti. 2008’de Azerbaycan ve Mısır’daki akü fabrikaları ile bilgi transferi sözleşmesi imzaladı. 2009’da İranlı ortağıyla Tebriz’de “Keyvan Noor Jehan” adlı akü fabrikasını kurdu; Libya’da bir akü fabrikasının işletmesini aldı- ancak ülkedeki karışıklık nedeniyle bu işi askıda.
Yiğit, 35 yılda firmasını 80 metrekareden 40 bin metrekareye, üç çalışandan 650’ye çıkardı. Bugün Türkiye’de 100 ana, 6 bin tali bayisi, yurtdışında 100 distribütörü var. “Akü işine başlarken ‘Mercedes’e akü satacağım’ demiştim. Şimdi sadece Mercedes değil, önemli oto üreticilerine de akü veriyoruz. Türk, Fransız, Cezayir ordularının tedarikçisiyiz. NATO’ya ürün veriyoruz. 58 ülkeye ihracat veriyoruz. 2014 hedefini de gerçekleştireceğiz” diyor. Bu yolda kritik hamle-si ise Çin’de akü üretip orada satmak ve Latin Amerika’da tesis kurmak.
FORBES
Yazdır