12 Nisan günü Merkez Bankası Olağan Genel Kurulu’nu yapacak. Genel Kurul’da yönetim ibra edilecek; Banka Meclisi ve Denetleme Kurulu’na yeni üyeler seçilecek. Bu Genel Kurul’da Merkez Bankası’nın esas mukavelesi de değişiyor:
a- Merkez Bankası artık banka, şirket ve şahıs riskleriyle ilgili bilgileri toplayamayacak. Risk santralizasyonu uygulaması tamamıyla Merkez Bankası’nın dışına çıkarılıyor. Merkez Bankası’nın kanuni karşılıklar ve faiz oranlarının belirlenmesi ile ilgili yetkileri sürüyor. Elektronik Fon Transferi(EFT) sistemi, risk takip etmek için değil, sadece Banka’nın bir hizmeti olarak devam edecek. Açık Piyasa İşlemleri de eskisi gibi sürdürülecek ama bu piyasada bankaların olası ödeyememe riskleri izlenemeyeceği için, Banka artık “erken uyarı” görevini rahatça yapamayacak.
b- Banka Meclisi yetkilerini “diğer organlara” devredebilecek. Diğer organlar deyiminin, sadece banka içi organlar olup olmayacağı da belli değil. Bu uygulamayla Banka Meclisi’nin bütün yetkileri elinden alınıp, başka organlara verilebilir. Yani, Merkez Bankası da artık siyasetin tam ortasına çekilebilecek.
c- Artık, yabancı memleketlerle yapılacak mali ve ticari anlaşmalar akdine ilişkin müzakerelerde banka temsil olunamayacak. Sadece, hükümetçe istenilen hususlarda görüş beyan edilebilecek.
d- Merkez Bankası, artık hükümetin haznedarı değil. Hazine Müsteşarlığı, işlemlerini isterse Merkez Bankası ile isterse diğer bankalarla yapacak. Merkez Bankası ile yaparsa, Merkez Bankası’na bir ücret ödeyecek. Bilindiği gibi, halen Merkez Bankası bankacılık işlemleri için Hazine’den hiç bir ücret almıyor; Hazine de yasa gereği tüm parasal işlemlerini Merkez Bankası ile (Merkez Bankası şubesi olmayan yerlerde Ziraat Bankası ile) yapıyor.
Tek Hazine hesabı rafa mı kalkıyor?
Şimdiye kadar, Devlet’in para harcamaları “üçlü kontrol sistemi” içinde yapılıyordu. Devlet gelirleri Maliye’de toplanır; bütçe ihtiyaçlarına göre buradan Hazine’ye devredilir; Hazine tarafından da Merkez Bankası hesapları kullanılarak ödeme yapılırdı. Şimdi, Merkez Bankası’nın tamamen dışlanma olasılığı bulunuyor.
Türkiye’de banknotlar Merkez Bankası, madeni paralar Hazine tarafından piyasaya sürülüyor. Şimdiye kadar Merkez Bankası, piyasaya sürülen madeni para miktarını kontrol edemese bile, piyasada ne kadar madeni para olduğunu bilebiliyordu. Artık, Hazine, Merkez Bankası’na bilgi dahi vermeksizin istediği kadar madeni parayı piyasaya sürebilecek.
Şimdiye kadar “Devlet’in Haznedarı” olduğu için, devletin tüm iç ve dış borç ödemeleri Merkez Bankası tarafından yapılıyordu. Merkez Bankası, Hazine hesabında döviz olmasa bile, özellikle dış borç ödemelerini beklemeden yerine getirirdi. Artık, Merkez Bankası tamamen devre dışı bırakılabilecek.
Tüm Devlet kuruluşları para işlemlerini Merkez Bankası dışındaki bankalarla ve kim daha yüksek faiz verir, kolaylık sağlarsa onunla işlem yapacak. Yeni sistem her çeşit örtülü ödemeye de açık. Bu sistemdeki olası yolsuzlukların önlenmesi için, devlet kuruluşları muhtemelen bankalar arasında bir “açık eksiltme”ye gidecekler.
Yaman Törüner/Milliyet
Yazdır