Bireysel emeklilik sisteminde (BES) üç türlü geri ödeme düzeni uygulanıyor. Bunlardan ilkinde 56 yaş ve en az on yıl olan yasal süreyi doldurduktan sonra birikimi toplu olarak alabiliyor. İkicisinde bireysel emeklilik sitemi içinde alınarak belli bir programla geri ödeme yapılıyor. Üçüncü olarak da sistemden emekli olan kişilerin ölene kadar maaşlarını alması. Ancak Türkiye’de bireysel emeklilik şirketlerinin ömür boyu maaş seçeneği bulunmuyor. Hazine’nin Aralık 2008’de yaptığı yeni düzenlemeyle, sistem üyelerine geri ödemelerde, ömür boyu maaş seçeneği sunulacağı belirtilse de bu seçeneğin hayata geçirilmesinin zor olduğu belirtiliyor. Bunun nedeni ise bireysel emekliliklerde ömür boyu seçeneğinin beklenen ömre göre hesaplanıyor olması. Türkiye’de sosyal güvenlik kurumunun kullandığı beklenen ömür tablosunda 67 yaş baz alınıyor. Ancak, bireysel emeklilik şirketlerinin bu tabloyu kullanmaları durumunda kar edemeyeceklerini belirtiliyor. HAZİNE YAŞI ŞİRKETLERE BIRAKIYOR 2003 yılında faaliyete başlayan bireysel emeklilik sistemi gerçek manada kendi emeklisini ilk kez 2013 yılında yaratıyor. Ancak, henüz Hazine’ye bireysel emeklilik şirketleri tarafından ömür boyu seçeneği konusunda yapılmış her hangi bir başvuru bulunmuyor. Edinilen bilgilere göre, bireysel emeklilik şirketlerinin ömür boyu seçeneği için PMF denilen beklenen ömür tablosunda 90 yaşı baz almayı düşünüyor. Çünkü beklenen ömür tablosunda baz alınanyaş ne kadar uzun olursa, bu şirket için avantaj oluyor. Çünkü hem kişinin alacağı aylık maaşın tutarı düşüyor,hem de yaş uzadıkça kişinin ölüm olasılığı artıyor. AYLIK MAAŞ 117 LİRA Örneğin, her ay bireysel yok emeklilik hesabında 200 TL biriktiren ve en az 10 yıl ve 56 yaş sonunda emekli olan bir kişinin toplam yatırdığı pirim tutarı 24 bin TL oluyor. Bu birikimin 24 bin lira da getiri sağladığını varsayarsak toplam 48 bin lira birikmiş oluyor. Beklenen ömür tablosunda 90 yaş baz alındığı varsayılırsa, kişi 34 (90-56=34) yıl boyunca emekli maaş almaya hak kazanıyor. Ancak kişinin 48 bin lira olan birikiminin aylık maaşı, geri yaşayacağı 34 yılı kaldığı varsayılırsa (ömür tablosu 90 yaş),117 TL oluyor. YAŞTA ABD ÖRNEK ALINIYOR Türkiye’de hesaplanmış bir mortalite tablosu (ortalama yaşam tablosu) bulunmadığını belirten, ismini vermek istemeyen bazı emeklilik şirketi yöneticileri, şirketlerin ABD’de kullanılan tabloların kullanıldığını söylüyor. Mortalite tablonun hesaplanmasının uzun ve pahalı bir işolduğunu belirten yöneticiler, bir an önce Türkiye gerçeklerine göre mortalite tablonun oluşturulması geriktiğini söylüyor. UZMANLAR NE DİYOR? ALİ TEZEL - GAZETE HABERTÜRK YAZARI Ömür boyu seçeneğinin olma ihtimali görmüyorum Türkiye’de bireysel emeklilik şirketlerinin ömür boyu maaş seçeneği yok. Olma ihtimalini de görmüyorum. Çünkü ömür boyu maaş seçeneği yok. Olma ihtimalini de görmüyorum. Çünkü bireysel emekliliklerde ömür boyu seçeneği beklenen ömre göre hesaplanır. Türkiye’de kamunun kullandığı beklenen ömür tablosundaki yaş 67. Bu tabloyu bireysel emeklilik şirketleri kullanırsa kar edemezler. Bunun içinde kar edebilecekleri bir yaşı baz almaya çalışırlar. Bireysel emeklilik şirketlerinin 90 yaşı baz aldıklarını ve buna göre hazırlık yaptıklarını görüyoruz. Bu yaş baz alınırsa bireysel emeklilik siteminde 10 yıl kalan ve 56 yaşında emekli olan birisi aylık yatırdığı paranın yüzde 75-80’ini geri alabilir. Yani aylık 200 lira yatırmış ise emekli olduğunda 150-160 lira aylık maaş alır. OLGUN KÜNTAY Axa Sigorta Genel Müdür Yardımcısı Kişilerin ölene kadar maaş alması gerekiyor Türkiye’de şu ana kadar yapılan yasal düzenlemeler, emeklilik sisteminin birikim dönemine ilişkin düzenlemeler. Maaş dönemine ilişkin çok kısmi giriş niteliğinde, yok sayılabilecek bir düzenlemeden bahsedebiliriz. Maaşın hesaplamasında,kişilerin ne kadar süre hayatta kalacaklarını öngörüyorsunuzve elinizdeki fonla, ne kadar maaş verebileceğinizi hesaplıyorsunuz. Bu sistem, sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısıysa ki, öyledir. Kişilerin ölene kadar maaş almaları gerekir ve alacaklardır. Ben tersine bir gelişme olacağını düşünmüyorum ama bu maaşların ne şekilde ödeneceğinin düzenleniyor olması gerekir. Henüz bu düzenleme yok. Burada şirket açısından 2 tane risk var. Birincisi, kişiler, öngörülenden daha uzun yaşayabilirler. İkincisi, bu süre için elde edeceğinizi öngördüğünüz getiriyi elde edemeyebilirsiniz ama sigorta şirketleri zaten bu riskleri yönetmek için var. üzenleme yok ama sigorta şirketleri, kendi tercihleri çerçevesinde maaş bağlayabiliyorlar. Sigorta şirketi ömür boyu maaş bağlamayı tercih edebilir de etmeye de bilir. Etmediği zaman, bunun aksine zorlayacak bir düzenleme yok. Şu anda genel sigortacılık hükümleri çerçevesinde maaş ödeniyor. MEHMET UĞUR ERKAN Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müd. Yard. Hazine’ye başvurular yapılıyor Bireysel emeklilik sitemi mevcut sosyal güvenlik sisteminin alternatifi değil destekleyicisidir. Emeklilik değimiz şey de,bazı vergi imtiyazlarından yararlanarak para biriktirme sistemi. Bu teşvikten yararlanmanın koşulu da en az 10 yıl ve 56 yaşına kadar sistemde kaldıktan sonrada biriken bu parayı alabiliyorsunuz. Türkiye’de sistem ilk başladığında nasıl maaş alınacağı belirtilmedi. Bu yönüyle eksiklik vardı. Hazine’nin 2008 sonunda çıkardığı bir düzenlemeyle bireysel emeklilik sisteminden nasıl maaş alınabileceği belirlendi. Ölene kadar maaş alma da bu ürünlerden biri. Bütün şirketler ömür boyu maaş seçeneğini de müşterilerine sunacaklar. Bunun için herkesin uyguladığı mortalite tabloları var. Şirketler kendi hazırlıklarını yapıp Hazine’ye başvuruları yapıyor. GAZETE HABERTURK