Başka bir deyişle bu yıl ekim ayında beşinci yılını dolduracak olan BES’e, bugüne kadar giren her dört katılımcıdan biri 2008 Temmuz itibariyle sistemden çıkmış bulunuyor. Kayhan Öztürk'ün ekonomist dergisi için hazırladığı habere göre, BES’ten çıkanların oranı 2007 sonu itibariyle ise 377 bin 951 katılımcı ile yüzde 21 oranındaydı. Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM) hazırladığı “Bireysel Emeklilik Sistemi 2007 Gelişim Raporu”nda 31 Aralık 2007 itibariyle BES’te 2 milyon 29 bin 627 sözleşme yapıldığı, bu sözleşmelerden 1 milyon 576 bin 273 adedinin yürürlükte olduğu belirtiliyor. Yani 2007 sonu itibariyle 453 bin 354 sözleşme sona ermişti. Bunlardan 38 bin 362’si başka şirketlere aktarım yoluyla tekrar yürürlüğe girdiği için sistemden gerçek anlamda çıkanların sayısı ise 414 bin 992 oluyor. Sistemin başından itibaren giren 2 milyon 29 bin 627 kişi ile 2007 sonu itibariyle BES’ten çıkanların payı, böylece yüzde 21’e geliyor. Yüzde 25’e çıktı Kısacası 2007 sonu itibariyle yaklaşık olarak sisteme giren her beş kişiden biri sistemden çıkarken, sektör yetkililerinden edindiğimiz bilgilere göre bu oran Temmuz 2008 sonu itibariyle yüzde 25’e yükseldi. EGM’in verilerine göre 2007 sonunda 1 milyon 576 bin 273 olan sözleşme sayısı 30 Temmuz 2008 tarihi itibariyle 1 milyon 792 bin 316’ya yükselmiş. Yani 2008’in yedi aylık döneminde 216 bin 43 yeni sözleşme yapılmış. Bu, EGM’nin 2007 sonundaki raporundaki sisteme giren toplam sözleşme sayısı olan 2 milyon 29 bin 627 sözleşme ile toplandığında 2 milyon 245 bin 670 sayısına ulaşılıyor. (2008’in yedi aylık döneminde girip-çıkanları kapsamadığı için sistemdeki toplam sözleşme sayısı, daha fazla olabilir.) Ne bekleniyordu? EGM yetkilileri konuyla ilgili açıklama yapmasa da sektör yetkililerinden aldığımız bilgiye göre 2007 sonunda yüzde 21 olan sistemden çıkanların oranının yine EGM verilerine göre yüzde 25’e yükselmiş. Bu durumda sözleşme sayısı bazında sistemden çıkanların sayısı, 560 bin civarına denk geliyor. Bu rakam ise geçen yıl sonu itibariyle sektörün yaptığı tahminleri biraz aşıyor. EGM’nin “Bireysel Emeklilik sistemi 2007 Gelişim Raporu”nda “En Muhtemel Sektör Beklentileri Analizi”nde, 2008’de sistemden ayrılması beklenen katılımcı sayısı “en küçük” 535 bin, “en büyük” 820 bin, “ortalama” 604 bin 356 olarak tahmin ediliyor. Şu anda 560 bin ile “en küçük” tahmini, geçilmiş durumda. Yıl sonuna kadar 45-50 bin sözleşme daha sona ererse, yıllık ortalama hedef geçilmiş olacak. Katılımcıları artırma çalışmaları Bu noktada yılın geri kalan beş aylık döneminde sistemdeki çıkışların nasıl olacağının önemi artıyor. Tabii çıkışların yanında, giriş sayısı da önemli. Özellikle 9 Ağustos’ta yayınlanan yeni yönetmelikle vesting uygulaması ve vakıf ile sandıkların sisteme girmesinin önünün açılmasının, sisteme girişleri hızlandırması bekleniyor. Zira şu anda bireysel emeklilik şirketleri, yeni yönetmeliğe göre yeniden yapılanma ve araştırma sürecine girmiş durumdalar. Özellikle vesting düzenlemesi nedeniyle kurumsal katılımcıları artırmak için şirketlerle yoğun bir temas süreci başlarken, diğer yandan vakıf ve sandıklara ilişkin araştırmalar yapılıyor. Öte yandan yine EGM verilerine göre 2007 sonu itibariyle sistemden ayrılanların katkı payı tutarı da 720.1 milyon YTL. Bunun da toplam katkı payı tutarları içindeki payı, yüzde 16’ye geliyor. EGM’nin 2007 raporunda 2007 yılı içinde yürürlüğe giren toplam 675.7 YTL’lik katkı payının yüzde 3.3’ünün sistemden ayrıldığı belirtiliyor. Neden çıkıyorlar? Peki bir anlamda geleceği garantiye almak, emeklilik günlerinde ek bir gelire kavuşmak güdüsüyle yapılan bireysel emeklilikten neden vazgeçiliyor? Üstelik süresinden önce çıkılması durumunda yüzde 15 vergi kesintisi ve emeklilik şirketlerinin başlangıçta almadığı giriş aidatı gibi kesintilere rağmen. Son bir yıldır global piyasalarda yaşanan kriz ve halen reel piyasalarda yaşanan durgunluğun bunda bir rolü var mı? Sektör yetkililerine göre sektörde vahim bir durum yok ve yaşanan çıkışlar normal. Piyasalarda yaşanan durgunluk nedeniyle özellikle borç ödemelerinin sıkıştırdığı bazı katılımcıların olabileceği belirtiliyor. Son zamanlarda üretimde yavaşlama, çıkışlarda da geçen yıla göre artış olduğunu söyleyen bir bireysel emeklilik şirketinin genel müdürü, “Ama çıkışta aşırı bir artış yok, bu çıkışlar büyüklüğün de getirdiği bir şey” diyor. Yaşanan çıkışların ağırlıklı olarak geçmiş dönemde yapılan kalitesiz satışlardan kaynaklandığını söyleyen genel müdür, müşteriyi sisteme katarken yeterli ve sağlıklı bilgilendirme yapılmamasından kaynaklanan çıkışları, ‘kalitesiz satış’ olarak tanımlıyor. Söz konusu genel müdür, bu konuda şu değerlendirmeleri yapıyor: “İşsizlik, borç ödeme gibi faktörler de çıkış nedeni olabilir ama belirleyici değil sanırım. Bu arada bazı katılımcılar da ödemelerini geçici olarak durduruyorlar. Donduranların oranı da yüzde 3-5 civarında ve bu tip çıkışlar olabilir.” Garanti Emeklilik Genel Müdür Erhan Adalı da çıkışların önemsenecek bir düzeyde olmadığını düşünüyor. “Kısa vadede borç baskısı olan katılımcıların çıktığı doğru” diyen Adalı’ya göre, bu sorun olacak bir şey değil. Adalı da diğer genel müdür gibi sektörün bu yıl 350-400 bin katılımcıyla kapatacağını söyleyerek, yeni yönetmeliğin bu konuda önemli olduğunu belirtiyor. Yönetmeliğin sektöre getirdiği yenilikler Sektör yetkilileri, 9 Ağustos’ta yürürlüğe giren yeni yönetmelikle getirilen ve BES’e ivme kazandırması beklenen dört temel unsuru şöyle sıralıyor: 1- Vesting uygulamasıyla işverenlerin çalışanları adına katkı payı ödemesine katılmasının önü açılacak. 2- Katılımcıya 30 gün içinde kesintisiz sistemden çıkma hakkı, bir anlamda cayma hakkı getirildi. Böylece kalitesiz satışların yarattığı olumsuzluk giderilmiş olacak. 3- Vakıf ve sandıklar, fonlarını BES’e devredebilecekler. 4- Katılımcılara BES’in ana prensiplerinin anlatılacağı bilgilendirme formu gönderilmesi kararlaştırıldı. Erken ayrılmanın katılımcıya maliyeti 1- BES katılımcısına sağlanan yüzde 15’lik stopaj avantajı, sistemden çıkılması halinde kesiliyor. 2- Bireysel emeklilik şirketleri, katılımcıları örneğin “Beş yıl sistemden çıkmazsan, şirket değiştirmezsen, giriş aidatı almam” diyerek, teşvik uygulamaları yapıyor. Sistemden zamanından önce çıkışlarda, bu aidatlar kesiliyor.