Yazdır
Pakistan ve Hindistan sınırlarına yayılan İndus Vadisi uygarlığı dünyanın en büyük sırlarından biri. 5 bin yıllık geçmişi olan uygarlık, mükemmel şehir planlaması ve mühendislik harikalarıyla dikkatleri çekse de kitabelerinin henüz çözülememiş olması nedeniyle bu uygarlık hâlâ gizemini koruyor. İndus yazılarını çözene tam bir milyon dolar ödül vaad edilmesine rağmen henüz bir gelişme sağlanamadı.
Hindistan'ın Tamil Nadu eyaleti hükümeti, 5.300 yıllık İndus Vadisi yazısını deşifre edebilecek kişi veya kuruluşlara 1 milyon dolar (yaklaşık 36 milyon TL) ödül vereceğini açıkladı. Bu yazı sistemi, çoğunlukla mühürler ve çömlekler üzerinde bulunan yaklaşık 4.000 kısa yazıttan oluşuyor ve bugüne kadar dilbilimciler ve arkeologlar tarafından çözülemedi. Yazının deşifre edilmesi, uygarlığın yönetim yapısı ve inançları hakkında daha fazla bilgi edinilmesini sağlayabilir.
(İndus Uygarlığı kitabeleri. Haberin görseli britannica.com sitesinden alınmıştır)
Yazı neden çözülemiyor?
Bilim insanları İndus yazılarının henüz çözülememiş olmasını 6 nedene bağlıyor. Bu nedenler şöyle:
1. Çift dilli (Bilingüal) metinlerin eksikliği
Dil çözümlemelerinde en büyük yardımcı, aynı metnin bilinen bir dille yazılmış versiyonudur (örneğin, Rosetta Taşı sayesinde Mısır hiyeroglifleri çözüldü). Ancak Indus yazıtlarının yanında başka bir dilde çevirisi yok.
2. Yeterli uzunlukta metinlerin olmaması
Şimdiye kadar bulunan Indus yazıları genellikle mühürler veya çömlekler üzerinde olup kısa ifadeler içerir. Çoğu yazıt 5-6 sembolden oluşur, en uzunu bile 17-26 karakter arasındadır. Kısa metinler, dilbilgisel kuralları ve yapıyı anlamayı zorlaştırır.
3. Alfabe mi, hece mi, logografik mi?
Indus yazısının bir alfabe mi (harflerden oluşan bir sistem), hece yazısı mı (Japonca gibi), yoksa logografik mi (Çince gibi) olduğu belli değil. Harflerin ses mi, kelime mi, yoksa kavram mı ifade ettiği bilinmediğinden çözüm zorlaşmakta.
4. Dil ailesinin bilinmemesi
Eğer Indus uygarlığının dili, Hint-Avrupa ya da Dravid gibi bilinen dil ailelerinden birine ait olsaydı, benzerlikler üzerinden tahminler yapılabilirdi. Ancak bu dilin hangi aileye ait olduğu bilinmiyor ve tamamen kaybolmuş olabilir.
5. Yazının kullanım amacı
Eğer Indus yazıları sadece mühürler ve ticari işaretler için kullanıldıysa (yani edebi veya uzun metinler yoksa), anlamlı bir dil yerine sadece özel isimler, unvanlar veya malları işaret eden semboller içerebilir. Bu da dilin çözülmesini zorlaştırıyor.
6. Yeni kayıtların ve kazıların yetersizliği
Indus uygarlığı henüz tam olarak kazılmadı ve yeni yazıtların bulunması mümkün. Gelecekte daha uzun metinler ya da başka dillerle yazılmış çevirileri bulunursa, çözümleme şansı artabilir.
Çözüm için umut veren gelişme
Tamil Nadu eyaleti hükümetinin vaad ettiği 1 milyon dolarlık ödülün yanı sıra bilimsel çalışmalar da çözüm için umut vadediyor. Bu çalışmaların başında da Florida Teknoloji Enstitüsü'nün araştırması geliyor. Arkeofili.com'un haberine göre üniversitenin bilgisayar bilimi profesörü Debasis Mitra liderliğindeki bir ekip, İndus yazılarını tanımlamak ve dijitalleştirmek için makine öğrenimi algoritmaları geliştirmekte. Bu çalışmalar, yazının dijital ortamda daha erişilebilir hale gelmesini ve gelecekteki deşifre çabalarına katkı sağlamayı amaçlıyor.
Piyangodan İngiltere tarihinin en büyük üçüncü parasını kazandı
Restore edilen tarihi Hereke halısı Hollanda'ya gönderildi!
Tarihi çeşmeye portatif yürüyüş yolu