Yazdır
Strateji ve Bütçe Başkanlığı 17 Mart’ta yayınladığı “2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu”nda deprem bölgesinde zarar gören firmaların bir kısmının telefonla arandığı söyleniyordu.
Rapora göre 11 ilde toplam 8 bin 599 firma ile görüşüldü. Bunların yüzde 72’si telefonla arandı. 2 bin 398 ile de yüz yüze görüşüldü.
Yine rapora göre deprem bölgesinde imalat sanayi firma sayısı toplam 47 bin 581. Bölgedeki 38 organize sanayi bölgesinde faaliyet gösteren yaklaşık 5 bin firmada da 550 bin kişi istihdam ediliyordu.
İndependent Türkçe'den Gökçen Tuncer'in haberine göre raporda önemli bir açıklama da var: Firmaların hem can kaybı yaşayan personel, hem yakınlarını kaybeden personel hem de göç eden personel sebebiyle insan kaynağı konusunda problemler yaşayacağı ve bu durumun da üretim süreçlerini etkileyeceği değerlendirilmektedir. Bu sebeple işgücü kaybına ve ihtiyacına yönelik kapsamlı çalışma yapılması gerekmektedir.
Malatya'daki mesai saati kaybı yüzde 58,8
Söz konusu kapsamlı çalışmayı Dünya Çalışma Örgütü (ILO) yaptı.
28 Mart’ta yayınlanan rapora göre 220 bin işletme ağır hasarlı ve yıkılacağı tahmin ediliyor.
Bölgede çalışma saati bazında ekonomik aktivitenin yüzde 16 kesintiye uğrayacağını belirten ILO’ya göre bu, 657 bin 147 tam zamanlı işçinin çalışamayacağı anlamına geliyor.
Çalışma saati bazında aktivitedeki kesinti Adana’da yüzde 0,1 ilen Malatya’da yüzde 58,8. Bu oran, Adıyaman’da yüzde 48,1, Hatay’da yüzde 45,2, Kahramanmaraş’ta yüzde 43,1, Gaziantep’te yüzde 5,5, Elazığ’da yüzde 2, Osmaniye’de yüzde 6,4.
Gelir kaybı 2 trilyon 859 milyon liradan fazla
ILO raporuna göre 50 binden fazla insanın yaşamını yitirdiği deprem bölgesinde 3,3 milyon insan yaşadıkları yeri terk etti.
“Bu işgücü piyasası ve ekonomide devasa etki bırakacak” diyor Dünya Çalışma Örgütü.
ILO’nun açıklamasına göre deprem bölgesinde çalışan sayısı yaklaşık 4 milyon. Bunların çoğu tarım, üretim, ticaret, düşük katma değerli işler ve hizmet sektöründe çalışıyor.
Bunun yanı sıra 150 bine yakın iş veren ve 600 binden fazla kendi hesabına çalışan insanın olduğu öngörülüyor.
“Ekonomik aktivite ve geçim kaynaklarının kesintiye uğraması gelir kayıplarına sebep olacak” diyen ILO, durumun bu şekilde devam etmesi durumunda bir çalışanın ayda ortalama 4 bin 351 lira kaybedeceğini söylüyor.
Tahmin edilen toplam net gelir kaybı ise 2 trilyon 859 milyon liradan (Yaklaşık 150 milyon dolar) fazla.
“Engelliler, kadınlar ve gençler en kırılgan grupta"
Çalışma saati ve gelir kayıplarının yanında Dünya Çalışma Örgütü’nin dikkat çektiği bir nokta da bölgede yıkılan yapılar kaynaklı oluşan yüksek orandaki asbest ve iş güvenliği.
Çalışanların kimyasalların ve gazların etkisinde de olabileceğini söyleyen ILO, “Engelliler, kadınlar ve gençler en kırılgan grupta. Özellikle bu kişilerin işe alınırken ayrımcılığa uğramamaları konusunda özen gösterilmeli” diyor.
11 il arasında Adıyaman, Şanlıurfa ve Diyarbakır’ın çok fazla tarım işçisi/ailesi göçü verdiğini hatırlatan ILO, “Toplam mevsimsel işçilerin yüzde 66,9’u Adıyaman, yüzde 5’i Şanlıurfa ve yüzde 2,4’si Diyarbakır’dan” diyor.
ILO’ya göre barınma problemi ve okulların açılmasının ertlenmesi nedeniyle çocuk işçiliğinin riskleri de arttı. Adıyaman, Kahramanmaraş and Gaziantep’te (Şehitkamil) İŞKUR binalarının ağır hasar aldığını hatırlatan Örgüt, “Bu, kamu istihdamını ciddi anlamda yavaşlatacak” dedi.
Bölgeyle ilgili veriler Haziran 2024’ten önce gelmeyecek
Dünya Çalışma Örgütü, raporunda beş maddelik toparlanma stratejilerini de sıraladı.
Bunlardan ilki kapsamlı bir istihdam etki değerlendirmesinin yapılması ve işgücü ve gelir kayıplarının analiz edilmesi.
Bölge bölge cinsiyet, milliyet ve yaş gruplarına göre raporların hazırlanması gerektiğini söyleyen ILO, “Türkiye’nin işgücü piyasası verilerini TÜİK açıklıyor ancak depremden etkilenen yerler hakkında bölgesel bilgilerin Haziran 2024’ten önce gelmesi öngörülmüyor. Böyle bir bilgi boşluğu TÜİK ile işbirliği içinde alternatif yollarla doldurulması” diyor.
İkinci olarak istihdam fırsatlarının istihdam büroları ve istihdam yoğun altyapı yatırımları ile sağlanması gerektiğini savunan ILO, deprem bölgesine inşa edilecek konutları hatırlattı.
766 bin istihdam
“Hükümet 200 bin konutun inşa edileceğini duyurdu. Bu, 2021’de satılan, 1,7 milyon işçinin inşaatında çalıştığı konutların yüzde 43,3’ü” diyen ILO, deprem bölgesindeki inşaat sektöründe yaklaşık 766 bin kişinin çalıştırılacağını öngörüyor.
Girişimlerin istihdam yaratımında desteklenmesi gerekliliği ILO’nun açıkladığı üçüncü yöntem.
Bunun için de önerdiği senaryolardan ilki bölgede turizmin desteklenmesi. İkincisi ise üretim projelerine ağırlık verilmesi. Girişimcilere teşvik verilmesi, sanayi bölgelerinde vergilerin azaltılması, yüksek nitelikli çalışanların çekilmesi için teknoloji hublarının oluşturulması, tercih edilmeyen gruplardaki insanlara istihdam sağlayanlara primler verilmesi, imalat sektörü için verilebilecek desteklerden birkaçı.
İş bulma kurumlarının kapasitesinin artırılması ve ticaret örgütleri tarafından desteklenmesi gerektiğini söyleyen Dünya Çalışma Örgütü, beşinci olarak da ILO’nun çalışma prensiplerine ve temel haklara uygun olarak çalışma ortamları yaratılması gerektiğine vurgu yapıyor.
Cazibe merkezleri programı Resmi Gazete'de
12 Mart’ta Resmi Gazete’de yayımlanan Olağanüstü Hal Kapsamında Bölgesel Kalkınma ile Yatırım Teşviklerine İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin dördüncü maddesinde deprem bölgesindeki cazibe merkezleri programından da bahsediliyordu.
Buna göre afet bölgesinde Cumhurbaşkanınca belirlenecek il ve ilçelerde gerçekleştirilecek yatırımlara yönelik yatırım teşvik belgesi düzenlenebilmesi için yapılacak başvurularda değerlendirme komitesi kararı aranmayacak.
Erdoğan konuyla ilgili 6 Mart’ta yaptığı açıklamada “Cazibe merkezleri destekleme programını tüm deprem bölgesi ilçelerimize teşmil ederek hepsinin de altıncı bölge desteklerinden yararlanabilmesini temin ediyoruz. Kalkınma ajanslarımızın tüm kaynaklarını afet bölgesi şehirlerine aktararak projelerin finansmanındaki devlet katkısını en üst seviyeye çıkartıyoruz” demişti.
Erdoğan’ın açıklamasına göre depremde ağır hasara uğrayan yerlerde dükkanlarını hemen faaliyete geçirmek isteyen esnaf ve sanatkarlara 250 bin liraya kadar 12 ay ödemesiz, 60 ay vadeli, yarısını da Hazine’nin ödeyeceği yüzde 7,5 faizli kredi verilecek.
Depremin demir yolu ulaşımına maliyeti 15,3 milyar lira
Varank: Depremin sanayiye maliyeti yaklaşık 170 milyar lira
Depremin enerji sektörüne maliyeti 11,2 milyar lira
Konut hasarının maliyeti 54,7 milyar dolar
Hazine, depremlerin maliyetini açıkladı: 2 trilyon TL