Fatih Birol: Doğru yatırımla ülkemiz güneşini ihraç edebilir

VOLKAN KARSAN – FINANSGUNDEM.COM / KAZANDIRAN SOHBETLER

“Kazandıran Sohbetler”in bu haftaki konuğu TIME dergisi tarafından 2021'in en etkili 100 isminden biri olarak seçilen ve 2022’ye Fransa Cumhurbaşkanı Macron tarafından Chevalier de la Légion d’honneur nişanı ile onurlandırılarak giren Fatih Birol… ABD Dışişleri eski Bakanı Kerry’in dünya liderleri için güvenilir bir danışman olarak işaret ettiği Uluslararası Enerji Ajansı Başkanı Birol ile karbon salınımını azaltmak ve gezegeni kurtarmak için neler gerektiği konusunu konuştuk.

“UEA TARİHİNDE İLK DEFA OY BİRLİĞİYLE İKİ KEZ ÜST ÜSTE BAŞKANLIĞA SEÇİLDİM”

- Sayın Birol, sizi yakından tanımak isteriz, biraz kendinizden bahseder misiniz?

- Üniversite eğitimimi İstanbul Teknik Üniversitesi’nde tamamladıktan sonra yüksek lisans ve doktora çalışmalarım için Viyana’ya gittim, doktora çalışmamdan sonra kısa bir süre Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nde (OPEC) çalıştım. Uluslararası Enerji Ajansı'na başkan seçilmeden önce UEA’da 25 yıl boyunca çeşitli görevler üstlendim. Enerji analizi ve projeksiyonlarıyla ilgili dünyada en güvenilir kaynak kabul edilen yıllık Dünya Enerji Görünümü yayınından sorumlu Baş Ekonomist idim, daha sonra ajans tarihinde ilk defa oy birliğiyle iki kez üst üste başkanlığa seçildim ve benden önceki 6 başkandan farklı olarak ilk kez siyasetin içinden gelmeyen biri başkan seçildi. Örneğin benden önceki Başkan Hollanda Ekonomi Bakanı Maria van der Hoeven idi.

“DEVLET BAŞKANLARIYLA, BAŞBAKANLARLA, CEO’LARLA OLAN TOPLANTILARIMI GALATASARAY'IN FİKSTÜRÜNE GÖRE PLANLARIM”

- Hayatınızdaki önem sırasında Galatasaray’ın da çok özel bir yeri var, sohbetimize bu konuda söylemek istediklerinizle devam edelim?

- Dünyanın neresine gidersem gideyim. Bütün devlet başkanlarıyla, başbakanlarla, CEO’larla olan toplantılarımı Galatasaray'ın fikstürüne göre planlarım ki en azından maçları canlı takip edebileyim diye… Mesela bu akşam önemli bir yere davet edildim, (Söyleşinin yapıldığı gün Galatasaray’ın Denizli kupa maçı var) ama gidemem…

Bugün çok önemli çünkü bizim bu sene Avrupa'ya gidebilmemiz için en önemli şanslardan bir kupayı kazanmak. Yani Galatasaray’ın benim hayatımın merkezinde olduğunu söyleyebiliriz ve çok mutluyum çünkü 36 yıldan beri yurtdışındayım Galatasaray Avrupa'da benim başıma hep dik tuttu… Bu nedenle bugünkü yönetim kuruluna yurt dışı ilişkileri konusunda elimden geldiğince yardımcı olmaya çalışacağım.

“EKONOMİK BİR ŞEKİLDE FOSİL YAKITLARDAN TEMİZ ENERJİ TÜRLERİNE GEÇMEK LAZIM”

- Peki o zaman klasik konumuz enerjiye dönersek, başında bulunduğunuz Uluslararası Enerji Ajansı’nın, enerji ve iklim değişikliği konularında yaptığı çalışmaları bize özetler misiniz?

- Enerji, iklim değişiminin en önemli sorumlusu çünkü iklim değişiminin nedeni olan gazların yüzde 80’i enerjiden petrol, doğal gaz ve kömürden geliyor. Onun için ekonomik bir şekilde bu fosil yakıtlardan temiz enerji türlerine geçmek lazım. Biz bu geçişin en rasyonel bir şekilde nasıl olabileceğine dair dünyadaki hükümetlere yol gösteriyoruz. Şu anda 40 kadar hükümet bizim uluslararası enerji ajansının üyesi bu hükümetler başta olmak üzere dünya da 100’u aşkın devlete hem tavsiyelerde bulunmak hem yaptıkları programları takip etmek hem de atacakları adımlar da onlara geniş bir çerçeve kurmak bizim başta gelen görevimiz… Ajansta dünyanın en önünde gelen 350’ye yakın enerji uzmanı çalışıyor. Her ülkeden enerji uzmanları var. Ben 25 yıldan beri ajansta çalışıyorum ve de altı yıldan beri bu ajansın başkanıyım…

“ENERJİ TÜKETEN ARAÇLARI SATIN ALIRKEN ÇEVREYE EN DUYARLI AMA AYNI ZAMANDA MALİYETİ EN DÜŞÜK ÜRÜNLER ALINMALI”

- Genelde ülke politikalarına ve politikacılarına, iş dünyasına önerileriniz, yol göstermeleriniz söz konusu… Sokaktaki normal vatandaşa önerileriniz neler?

- Vatandaşın isteği, enerjiyi en ucuz, çevreye en duyarlı ve güvenli şekilde nasıl elde edebilirim olmalı. Biz de bu yüzden vatandaşlara hem enerji kullanırken hem de enerji tüketen araçları satın alırken -bu otomobil olabilir, televizyon, bilgisayar, klima olabilir- çevreye en duyarlı ama aynı zamanda maliyeti en düşük ürünleri almalarını öneriyoruz. Aynı zamanda bu şekilde politika izleyen siyasi dönüşümleri desteklemelerini dile getiriyoruz.

“DÜNYADA İNSANLARI BEKLEYEN EN BÜYÜK TEHLİKE İKLİM DEĞİŞİMİ”

- Bir de yakın ve orta vadede bizi bekleyen tehlikeler konusunda uyarılarınızı da öğrenmek isteriz.

- Dünyada insanları bekleyen en büyük tehlike iklim değişimi… Mesela geçen yaz gördüğümüz yangınlar ve/veya sel felaketleri, bunlar iklim değişimi ile birlikte hem daha sık hem de olduğu zaman da şiddeti daha fazla olacak. Bu da dünyadaki bütün dengeleri değiştirecek. Bununla birlikte kısa vadede düşünürsek de enerji piyasalarındaki yüksek fiyatlar, enerji fiyatlarının yüksek olması insanların biraz cebini yakabilir. Bu da diğer bir sorun. İklim konusuna tekrar dönersek: Vatandaşlar özellikle doğayı kirleten yakıtlardan -mesela en başta kömürden- uzak durup çevreye yararlı, duyarlı enerji türleri olan güneş, rüzgar gibi olanları kullanmaları lazım. Ama bunun içinde bu tercihleri destekleyecek idari tedbirlerin, mevzuatların yardımcı olması elzem.

“ÜLKEMİZ BELKİ PETROL ZENGİNİ DEĞİL AMA GÜNEŞ POTANSİYELİ AÇISINDAN SON DERECE ÖNEMLİ BİR ÜLKE”

- O zaman sormanın tam zamanı sanırım, Türkiye gibi güneş zengini bir ülkede doğal enerji konusunda yapılması gerekenleri sıralayabilir misiniz?

- Güneşin yanı sıra, Türkiye’nin büyük bir rüzgar potansiyeli de var, buna hidroelektrik jeotermali de ekleyince, ülkemiz gerçekten de bir yenilenebilir enerji zengini diyebiliriz. Türkiye’de yıllar boyunca şunu konuştuk, “Bizim çevremizde o kadar ülkede petrol var, Türkiye'de niye yok” dedik. Bunu Türkiye'nin makus talihi diye düşündük. Ülkemiz belki petrol zengini değil ama güneş potansiyeli açısından son derece önemli bir ülke. Güneş enerjisi konusunda Türkiye çok güzel adımlar attı. Ama buna rağmen hala toplam güneş potansiyelimizin yüzde 3’ünü kullanıyoruz. Muazzam bir potansiyel var. Hem arazilerde elektrik üretme konusunda hem de evlerin ve sanayi kuruluşlarının çatılarında panellerle güneş enerjisi üretme imkanı olarak muhteşem bir kapasite var. Bu potansiyeli Türkiye hem kendisi kullanabilir hem de geliştireceği teknolojilerle, güneş enerji teknolojilerini de çevredeki ülkelere ihraç edebilir.

“PARİS SOKAKLARINDA ‘ATATÜRK’ÜN BAYRAĞINI EYFEL KULESİ'NE DİKTİK’ DİYE KOŞTUM”

- Çeşitli kuruluşlar size dünya çapında unvanlar verdiler, çeşitli ödül ve nişanlarınız var. Bunlar arasında sizde ayrı bir yeri olan daha anlamlı gelen hangisi?

- Ben yaklaşık 1995 yılında Türkiye'den ayrıldım. Benim unutamadığım çok fazla beni sevindiren gelişme oldu. Bunlar arasından üçü çok öne çıkıyor. Birincisi Japonya İmparatorun’un verdiği Yükselen Güneş Nişanı…

İkincisi ise TIME tarafından 2021'in en etkili 100 isminden biri olarak seçilmem…

Ve üçüncüsü -ki bu ödül bana direkt verilmemiş olsa da- 17 Mayıs 2000’de Galatasaray'ın UEFA şampiyonu olması… O gece ben Paris’te maçı seyrediyordum ve Popescu’nun penaltısından sonra Eyfel Kulesi'ne doğru koşarak “Mustafa Kemal Atatürk’ün bayrağını Eyfel Kulesi'ni diktik” diye avazım çıktığı kadar bağırarak Paris sokaklarında koştuğumu hatırlıyorum. Bu üçü de çok anlamlıdır benim için…

“YÖNETMEN SİNAN ÇETİN’İN YANINDA ASİSTANLIK YAPTIM, BİRÇOK KISA FİLM ÇEKTİM”

- Meslek hayatınızın başlarında sanatla, sinemayla ilginiz de var. Sanata ilginiz şu anda hangi düzeyde?

- İstanbul Teknik Üniversitesi’ni bitirdikten sonra bir dönem TEK’te (Türkiye Elektrik Kurumu vardı) çalıştım. O dönemde film yapmaya başladım. Kısa bir dönem yönetmen Sinan Çetin’in yanında asistanlık yaptım. Birçok kısa film çektim. İFSAK’ta (İstanbul Fotoğraf ve Sinema Amatörleri Derneği) çalıştım ve sinema dersleri verdim. Sinemayı çok seviyorum ama maalesef şu anda iyi bir seyirci olmanın dışında fazla aktif olduğumu söyleyemem.

ÖDÜL VE NİŞANLARLA DOLU BİR KARİYER

2009 yılında Forbes dergisinin yayınladığı, aralarında Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama, Suudi Arabistan Kralı Abdullah bin Abdülaziz el-Suud ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in de olduğu "Dünya Enerjisini Yönlendiren 7 Kişi" arasında gösterildi. Fatih Birol Aralık 2017'de İngiliz iş ve ekonomi gazetesi Financial Times tarafından "Yılın Enerji İnsanı" seçildi. TIME dergisi tarafından 2021'in en etkili 100 isminden biri olarak seçilen Birol’un aldığı ödül ve nişanlar:

2005: Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Üstün Hizmet ödülü…

2006: Fransa Ordre des Palmes Académiques Nişanı…

2007: Avusturya Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı…

2009: Almanya Federal Cumhuriyeti Liyakat Nişanı…

2012: İtalya Cumhuriyeti Liyakat Nişanı…

2013: İsveç Kuzey Yıldızı Nişanı… (İsveç Enerji Bakanı Anne-Karin Hatt tarafından, enerji sorununu bölgesel ve küresel alanda analiz eden yıllık raporları ve çalışmaları sebebiyle)

2013: Irak Devlet Onur Ödülü (Irak'ın Enerji Görünümü adlı çalışması ile Irak'ın dünya enerji piyasasında tanıtımına yaptığı katkıdan dolayı)

2014: Japonya Yükselen Güneş Nişanı…

2017: Birleşik Krallık merkezli Enerji Enstitüsü Melchett Madalyası…

2022: Fransa Chevalier de la Légion d’honneur nişanı…

Yaşayan tarih Can Kıraç’tan iş dünyasının sırları