Yazdır
Kurun ateşi bir türlü düşmeyince iç piyasada ticaretin kuralları günbegün değişmeye devam ediyor. TL ile işlemlerde vadeler birçok sektörde sıfırlanıp tamamen peşine dönmüşken, vadeli işlemler dövizle yapılır olmuştu. Nakit ödemelerde de artık döviz isteyenlerin sayısı artmaya başladı, çekler dövizle yazılıyor. Dövizle yapılan vadeler de süreler kısalmaya başladı. Ticari kartlar üzerinden yapılan firmalar arası işlemlerde de komisyonlar konmaya başlandı. Merve Yiğitcan'ın Dünya'daki haberinde görüşlerini aktaran sektör temsilcileri piyasada dolarizasyonun yüzde 70’lere dayandığını söylüyor.
TOBB Hazır Giyim ve Konfeksiyon Sektör Meclis Başkanı Şeref Fayat, dövizdeki volatilitenin çok yüksek olduğunu vurgulayarak, “Volatilite o kadar yüksek ki, işi gücü bıraktık kura bakıyoruz” dedi. Dövizde bile artık peşine dönüldüğünü kaydeden Fayat, “Hammadde fiyatları dövizde bile değişiyor. Hammaddede döviz bazında da çok ciddi volatilite var. Hammaddeci döviz bazında malını yerine koyup koyamayacağını bilemediği için, o gün peşin satıp yerine yeni malı koymak istiyor. Dolayısıyla artık her türlü vadeli satış hammadde satıcıları için risk oluşturmaya başladı.
Sektörlerde TL hiç çalışmaz oldu. Her şey dövizle ödeniyor oldu, döviz çeki veriyoruz artık. Bu oynaklık devam ettikçe dövizle alışveriş oranları artacak” diye konuştu. Kur farkı faturalarına da değinen Fayat, “Bugünlerde kur farkı faturasına maruz kalan kişi ihracata değil de iç piyasaya satış yapıyorsa maalesef çok ciddi zarar yazıyor” ifadelerini kullandı.
“TL çok korunaksız”
Makine İhracatçıları Birliği (MAİB) Yönetim Kurulu Üyesi Ali Eren, piyasada adeta bir türbülans yaşandığını, bunun çiftçiden esnafa, sanayiciden herkese kadar sirayet ettiğini söyledi. Sürecin TL’den kaçış, tam dolarizasyona geçiş şeklinde açıklanabileceğini kaydeden Eren, “Zaten dolarize olan bir ekonomiyiz. Ama eskiden bu dolarizasyon yüzde 30-40 iken, şimdilerde yüzde 70’lerde. Vadeler kısalıyor, dövizle peşin ödeme istenip, çekler dövizle yazılıyor. Bütün piyasa dövize dönüyor. Bu çok normal. Çünkü TL çok korunaksız. Tüm dünyada geçerli bir kural var, kuvvetli para zayıf parayı yer” diye konuştu.
“Piyasa diken üstünde"
İstanbul Tüccarlar Kulübü Başkanı İlker Önel, piyasanın diken üstünde olduğunu, fiyat mekanizmasının çok bozulduğunu vurgulayarak, dövizle kesilen fatura sayılarının artmaya başladığını kaydetti. İki firma arasında yapılan alışverişte eğer müşteri ticari kartla işlem yapıyorsa artık farklı fiyatların uygulandığını dile getiren Önel, “Eskiden bu tarz komisyonlara rastlanmazdı. Şimdi kartla peşin ödese bile komisyon uygulandığını öğreniyoruz” dedi.
Şu anda günlük oynaklığın yüzde 3-5 civarında olduğuna dikkat çeken Önel, “TL ile fatura kesenler peşin ödemesini iki gün sonra aldığında kur farkı yeme riski olduğunu bildiği için artık faturasını dövizle kesiyor, döviz ödeme istiyor. Gıda tarafında henüz dövizle fatura etme yok, ancak fiyatlarımız artık günlük dolar kuruna göre belirleniyor” ifadelerini kullandı. Özellikle ekim ve kasım döneminde yaşanan aşırı oynaklığın tahsilatlara da yansıdığını dile getiren Önel, herkesin ödemesini kısma eğiliminde olduğunu, özellikle yeniden mal almayı planlamayanların ödemesini daha az yaptığını kaydetti. Önel, aralıkta nakitte sıkışıklığın daha da artabileceğini sözlerine ekledi.
Doları dolara karşı koruma eğilimi
Silverline CEO’su Mustafa Laçin, eskiden piyasanın TL’yi dolara karşı korumaya çalışırken, şimdilerde doları dolara karşı korumaya çalıştığını, bu nedenle de peşinde de dövize döndüğünü dile getirdi. Laçin, “Eskiden dolar endeksli TL istenirken, bugün doğrudan dolarla peşin ödeme istiyor, ya da dolarla çek istiyor. Bizim sektörümüzde vadeli alımlar çok önemli. 120 güne kadar vade olabiliyordu. Şimdi en büyük sıkıntımız vadelerin de kısalması. Ama tedarikçi de haklı. O da kendi sermayesini korumak istiyor. Bu fırsatçılık değil” ifadelerini kullandı.
“Kimse kur riskine girmek istemiyor”
TOBB, Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sektör Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu, piyasada döviz formüllü fiyatlar üzerinden işlemlerin yapıldığını, ihracat şansı olanların kur riskine girmeyip dışarıya yöneldiğini söyledi. Sektörde dövizle satış trendinin 2018’den bu yana olduğunu belirten Eroğlu, ancak bu durumun artık geri dönülmez hale geldiğini dile getirdi. Geri Dönüşüm ve Kazanımcılar Derneği (GEKADER) Başkanı Fatih Eren de, piyasada fiyatların artık günlük olarak değiştiğini, dövizle kesilen faturaların arttığını söylerken bu noktada PETKİM’in satışlarını döviz üzerinden yapmasını eleştirdi. Eren, “PETKİM bile iç piyasaya satışlarını döviz ile yaparken son mamulde üreticinin fiyatını dövizle kesmek zorunda olması çok normal” ifadelerini kullandı.