Yazdır
Eylül ayında TÜFE %1,18 olan beklentilerin üstünde %1,25 artış gösterirken, yıllık bazda TÜFE Ağustos ayındaki %19,25’lik seviyesinden Eylül ayında %19,58'e yükseldi. ÜFE ise aylık bazda %1,55 artış gösterirken, yıllık artış bir önceki aydaki %45,52 seviyesinden Eylül ayında %43,96'ya gerilemiş oldu.
TCMB’nin para politikası kararlarında gözettiği çekirdek enflasyon, aylık bazda %1,51 artarken, yıllık çekirdek enflasyon %16,76’dan %16,98’e yükseldi.
Eylül ayı enflasyonu beklentilerin altında kaldı
Akbank tarafından hazırlanan enflasyon verisi analizi şu şekilde:
Enflasyonda yükseliş eğilimi devam ediyor. Eylül’de enflasyon aylık bazda %1,25 ile piyasa beklentilerine yakın gerçekleşirken, yıllık enflasyon %19,25’ten %19,58’e ulaştı. Enflasyondaki yükselişte, konut ve ev fiyatları kalemindeki artış öne çıktı. TCMB’nin para politikası kararlarında gözettiği çekirdek enflasyon, aylık bazda %1,51 artarken, yıllık çekirdek enflasyon %16,76’dan %16,98’e yükseldi. ÜFE de aylık bazda %1,55 artarken, yıllık artış baz etkisiyle %45,52’den %43,96’ya geriledi. ÜFE-TÜFE makası 24,38 ile 26,26 puan olan rekor yüksek seviyesinden geriledi. Manşet enflasyonda tepe noktasının Ekim ayında görülmesini, yılın son 2 ayında ise baz etkisiyle gerileme bekliyoruz.
Çekirdek enflasyon ise, kurda ek bir ciddi yükseliş baskısı görülmezse hafif düşüş eğilimine girebilir.
Eylül ayında aylık bazda enflasyona en önemli katkı konut ve ev eşyası kalemlerinden geldi. Lokanta ve oteller, gıda ve eğitim kalemleri de yüksek katkı yaptı. Giyim kalemi ise enflasyonu sınırlı (0,01 puan) aşağı çekti.
- Konut: Konut kalemi aylık bazda %2,34 arttı ve enflasyona 0,37 puan katkı yaptı. Kiralarda aylık artış hızı artarken (%1,6), İstanbul’a yapılan su zammının (%16,52) da etkisiyle bu kalemden de enflasyona yüksek katkı geldi. Ancak bu kalemde artışın en önemli belirleyicisi %33,7 artan kömür ücreti oldu (manşet enflasyona 0,24 puan katkı). BOTAŞ, 1 Ekim'den itibaren geçerli olmak üzere sanayi ve doğalgaz santrallerine uygulayacağı tarifede %15 daha zam yaparken, konut tarifesinde değişikliğe gitmedi.
- Ev eşyası: Aylık bazda %3,33 arttı ve enflasyona 0,28 puan katkı yaptı.
- Lokanta ve oteller: Hizmetler sektöründe devam eden canlanmanın etkisiyle aylık bazda %2,22 arttı ve aylık enflasyona 0,14 puan katkı yaptı. Bazı hizmetler sektörü kalemlerinde uygulanan KDV indirimi uygulaması (%18’den %8’e), Ekim ayı itibariyle sona ermiş gözüküyor.
- Gıda: Gıda fiyatları Eylül’de aylık bazda %0,50 artarken, aylık enflasyona 0,13 puan katkı yaptı. Aylık bazda işlenmemiş gıda fiyatları, taze meyve sebze fiyatlarındaki %3,08’lik düşüşle, %0,53 gerilerken, işlenmiş gıda fiyatları da %1,46 arttı. Yıllık gıda enflasyonu %29’dan %28,79’a geriledi. Gıda fiyatları, Ekim ayında mevsimsel geçiş kaynaklı olarak aylık bazda artış yüksek gerçekleşebilir. Gıdada ÜFE-TÜFE makasının azalmaya devam ettiği görülüyor.
Çekirdek enflasyon aylık bazda %1,51 ile son 3 ayın en yüksek artışını kaydederken, yıllık bazda artış %16,76’dan %16,98’e yükseldi. Aylık bazda temel mallar enflasyonu %1,42, hizmetler enflasyonu %1,62 arttı. Yıllık temel mallar enflasyonu %19,38, hizmetler enflasyonu %15,06’da.
ÜFE aylık bazda %1,55 artarken, yıllık ÜFE %43,96’ya geriledi. Sene başından bu yana toplam ÜFE artışı %30,5’e ulaştı. Aylık artışa en önemli katkılar elektrik, kok ve petrol ürünleri (+0,16 puan), elektrik, gaz üretim ve dağıtımı (+0,13 puan), tekstil ürünleri (+0,13 puan) kalemlerinden gelirken, yıllık bazda ise en önemli katkılar ana metaller (+7,62 puan), gıda ürünleri (+7,32 puan), elektrik, gaz üretim ve dağıtımı (+4,41 puan) kalemlerinden geldiği görülüyor.
Gelecek dönemde de enflasyon üzerinde riskler devam ediyor:
- Güçlü iç talep, enflasyonda talep kaynaklı baskıların devam etmesine neden oluyor.
- Hizmetler sektöründe KDV indiriminin uzatılmaması, bu kalemlerde yukarı yönlü baskı yaratabilir.
- BOTAŞ zammı, ÜFE kaynaklı ve enerji fiyatları kaynaklı risklerin devam etmesini getiriyor.
- Petrol fiyatlarındaki yüksek seyir sürüyor.
- Global gıda fiyatları yükseliş eğilimini koruyor.
- Bazı sigaralara gelen zam da Ekim ayı enflasyonunda etkili olacak sigaranın enflasyon sepeti içerisindeki ağırlığı %4,57.
- Tedarik zinciri aksaklıkları kaynaklı riskler devam ediyor.
İnfo Yatırım tarafından hazırlanan enflasyon verisi analizi şu şekilde:
Merkez’den sonra meraklandıran enflasyon verisi beklentinin üstünde geldi
Eylül ayında TÜFE %1,18 olan beklentilerin üstünde %1,25 artış gösterirken, yıllık bazda TÜFE Ağustos ayındaki %19,25’lik seviyesinden Eylül ayında %19,58'e yükseldi. ÜFE ise aylık bazda %1,55 artış gösterirken, yıllık artış bir önceki aydaki %45,52 seviyesinden Eylül ayında %43,96'ya gerilemiş oldu.
TÜFE tarafında eğitim %5,15, ev eşyası %3,33, lokanta ve oteller %2,22 ile en çok artış gösteren sektör grupları olurken, düşüş gösteren sektör grubu %-0,16 ile giyim ve ayakkabı oldu.
ÜFE tarafında ise en fazla artış %4,49 ile diğer ulaşım araçları, %4,00 ile kömür ve linyit gruplarında gerçekleşirken, düşüş gösteren gruplar ise %1,36 ile metal cevherleri, %4,82 ile ham petrol ve doğalgaz ürünleri gruplarında meydana geldi.
Dolar/TL'deki görünüme baktığımızda ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın faizlerin yüksek olduğunu belirtmesinden itibaren faiz indirimi algılarıyla kur, yönünü yukarı çevirdi. ABD'de perakende satış verileri, tarım dışı istihdam verisi ve Fed'in şahin tutumu ile küresel piyasalarda değer kazanan dolar, gelişmekte olan ülkelerin para birimlerini baskıladı. Faiz indirimi algısı ile gelişmekte olan para birimleri arasında daha sert aşağı yönlü harekete geçen Türk Lirası varlıklar, sonrasında ise PPK'dan 100 baz puan indirim çıkmasıyla daha da fazla değer kaybetti. Eylül ayındaki PPK karar metninde kadar 'politika faizinin enflasyonun üzerinde kalması' vurgusu kaldırılırken, TCMB'nin yüksek gıda ve tedarik fiyatlarının geçici olduğunu belirtmesiyle politika faizinde enflasyonun değil çekirdek enflasyonun baz alınacağı açıklandı. Çekirdek enflasyonun Eylül ayında %16,98 seviyesine yükseldiğini belirtelim. Eylül ayı enflasyon verisinin açıklanması sonrası kur tarafı sakin seyrini korudu. Dolar / TL 8,87 seviyesinde işlem görürken, BİST100 endeksi yatay seyirde hareket ediyor.
TCMB'nin 21 Ekim'de Para Politikası Kurulu toplantısında en önemli gündem maddeleri yüksek gıda ve tedarik fiyatları delta varyantı kaynaklı korona virüs salgını, jeopolitik riskler ile siyasi konular ve bunlara ilişkin oluşan ekonomi adımları olacaktır.
TCMB'den yıl sonuna kadar 150 - 200 baz puan arası faiz indirimi ön görüyoruz.
Vakıfbank tarafından hazırlanan enflasyon verisi analizi şu şekilde:
Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Eylül’de beklentilere yakın aylık bazda %1.25 (Piyasa beklentisi: %1.30) arttı. Yıllık bazda ise TÜFE Ağustos’taki %19.25’ten %19.58’e yükseldi. Böylece enflasyon Mart 2019’dan sonraki en yüksek seviyesine çıktı. Eylül’de yeni eğitim öğretim döneminin başlamasının etkisiyle en yüksek artış eğitim grubunda yaşandı. Eylül’de enflasyonu en yüksek artış yönlü etkileyen grup ise konut grubu oldu.
Eylül ayında aylık bazda en yüksek artış %5.15 ile eğitim grubunda yaşandı. Yeni eğitim öğretim döneminin başlamasının etkisiyle eğitim grubu enflasyonu 0.12 puan artırdı. İkinci en yüksek artış ise ev eşyası grubunda yaşandı. Bir önceki aya göre %3.33 artan grup fiyatları, enflasyonu 0.28 puan artırdı. Enflasyon sepeti içindeki ağırlığından dolayı Eylül’de enflasyonu en yüksek artış yönlü etkileyen grup aylık bazda %2.34 artış gösteren konut grubu oldu.
Konut grubu enflasyonu 0.37 puan artırdı. Gıda ve hizmet fiyatlarındaki yükselişin etkisiyle %2.22 yükselen lokanta ve otellerin enflasyona artış yönlü katkısı 0.14 puan oldu. Ağustos’ta yaşanan sert yükselişin ardından Eylül’de taze meyve sebze fiyatlarında düşüş yaşanmış olsa da gıda ve alkolsüz içecekler grubunda işlenmiş gıda fiyatları kaynaklı olarak aylık bazda %0.50 yükseliş yaşandı ve grup enflasyonu 0.13 puan artış yönlü etkiledi.
Gıda ve enerji gibi kontrol edilemeyen kalemleri içermeyen ve enflasyondaki ana eğilimi gösteren çekirdek enflasyon (C endeksi) Eylül’de bir önceki aya göre %1.51 arttı ve yıllık bazda Ağustos’taki %16.76’dan %16.98’e yükseldi. Böylece çekirdek enflasyonda iki ay üst üste yaşanan düşüş yeniden yükselişe döndü. Ancak çekirdek enflasyondaki artışta özellikle pandemi nedeniyle uzun süredir kapalı olan eğitim grubundaki artışın etkili olması nedeniyle yükselişin önümüzdeki aylarda da devam edip etmeyeceğini gözlemlemek önemli olacak. Öte yandan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) Eylül’de bir önceki aya göre %1.55 arttı ve yıllık bazda Ağustos’taki %45.52’den %43.96’ya geriledi. Böylece Yİ-ÜFE’de Haziran 2020'den bu yana devam eden yükseliş sonlandı.
Sonuç olarak, Eylül ayında enflasyon konut ve ev eşyası gruplarındaki yükselişin etkisiyle beklentilere yakın aylık bazda %1.25 arttı ve yıllık bazda yükselmeye devam ederek %19.58 oldu. Ayrıca yeni eğitim öğretim döneminin başlamasının etkisiyle Eylül’de en yüksek artış %5.15 ile eğitim grubunda yaşandı. Yeni eğitim dönemi açılışının servis ücretleri yoluyla ulaştırma hizmetlerine de yansıdığını görüyoruz. Öte yandan eğitim grubundaki artış, çekirdek enflasyona da artış olarak yansıdı ve böylece çekirdek enflasyonda iki ay sonra yıllık bazda yeniden artış yaşandı. Çekirdek enflasyonun %16.98’e yükseldiği Eylül’de Yİ-ÜFE ise 15 ay sonra ilk defa yıllık bazda gerileyerek %43.96 oldu. Hem Yİ-ÜFE’de düşüş yaşanması hem de çekirdek enflasyondaki artışın eğitim grubundaki artış gibi geçici nedenlerden kaynaklanmış olması nedeniyle manşet enflasyonda hali hazırda baz etkisiyle Ekim’de başlaması beklenen düşüş ihtimali de kuvvetlenmiş görünüyor.
Her ne kadar Ekim’de enflasyonda baz etkisiyle düşüşün başlaması beklene de Çin kaynaklı tedarik zinciri sıkıntıları ve bunun başta doğalgaz ve petrol olmak üzere emtia fiyatlarına yükseliş olarak yansımasının enerji maliyetlerini yükseltmesinin enflasyon üzerinde yukarı yönlü baskılara neden olması sebebiyle enflasyondaki düşüşün hızlı olması beklenmiyor.
Yapı Kredi Yatırım tarafından hazırlanan enflasyon verisi analizi şu şekilde:
TUİK'in açıkladığı verilere göre TÜFE Eylül ayında piyasa beklentisine yakın seviyede gerçekleşerek bir önceki aya göre %1,25 artış gösterdi.
Böylece yıllık TÜFE artışının %19,65 olan piyasa beklentisinin hafif altında kalarak %19,25'den Eylül ayında %19,58'e yükseldiğini görüyoruz.
Piyasalarda en fazla izlenen özel kapsamlı TÜFE C endeksi ise aylık bazda %1,51 artış gösterirken (Ağustos: %+0,38) TÜFE C endeksindeki yıllık artış ise %16,62 olan piyasa beklentisinin üzerinde kalarak %16,76'dan %16,98'e yükseldi.
Ancak Eylül ayında yurtiçi üretici fiyat endeksi aylık bazda %1,55 artarken (beklenti: %2,05 Ağustos: %+2,77) Y-ÜFE'deki yıllık artışın %45,52'den %43,96'ya gerilediğini görüyoruz. (beklenti:%44,65)
TÜFE endeksinde ağırlığı %25,94 ile en yüksek olan gıda ve alkolsüz içecekler grubunda aylık bazda %0,50 artış (Ağustos: %+3,18), ağırlığı %15,36 olan konutta %2,34 artış (Ağustos: %+0,95), ağırlığı %15,49 olan ulaştırmada ise %0,54 artış gerçekleşti (Ağustos: %-0,77).
Eylül ayında konut grubu Manşet TÜFE'ye 37 baz puan (Eylül 2020: +13 baz puan) ile en yüksek katkı yapan grup olurken, ev eşyası grubu 28 baz puan (Eylül 2020: +23 baz puan), otel ve restoran grubu ise 14 baz puan (Eylül 2020: +6 baz puan), gıda grubu 13 baz puan (Eylül 2020: +15 baz puan), eğitim grubu 12 baz puan (Eylül 2020: 0 baz puan), ulaştırma grubu 8 baz puan (Eylül 2020: +29 baz puan) katkı sağladı.
Yıllık bazda bakıldığında ise gıda ve alkolsüz içecekler (%28,79), ev eşyası (%23,27) ve lokanta ve oteller (%23,27) en yüksek artış gösteren gruplar olurken, en düşük artış %1,80 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. Eylül ayında konut grubundaki yıllık artış %19,30'dan %20,97'ye yükselirken, gıda grubunda %29'dan %28,79'a, ulaştırmada ise %21,76'dan %20,21'e geriledi. Gıda grubu Manşet TÜFE'ye 6,99 puan ile en yüksek katkı yapan grup olurken (Eylül 2020: +3,36 puan), konut grubu 3,22 puan (Eylül 2020: +1,44 puan), ulaştırma gurubu 3,12 puan (Eylül 2020: +2,07 puan) katkı sağladı.
Özel kapsamlı (çekirdek diye tabir edilen) TÜFE göstergelerine baktığımızda ise endekslerde aylık artış oranları Ağustos ayının üzerinde kalırken, yıllık bazda ise bütün endekslerde yükselişler öne çıkıyor.
Piyasalarda en fazla izlenen özel kapsamlı özel kapsamlı TÜFE C endeksi aylık bazda %1,51 artış gösterirken (Ağustos : %+0,38) yıllık artış ise %16,62 olan piyasa beklentisinin üzerinde kalarak %16,76'dan %16,98'e yükseliş gösterdi. Diğer çekirdek göstergelerden A endeksi Eylül ayında bir önceki aya göre %1,56 (Ağustos : %+0,95) , B endeksi %1,50 (Ağustos : %+0,74), D endeksi %1,60 (Ağustos : %+0,69), E endeksi ise %1,31 artış gösterdi. (Ağustos : %+1,16) Yıllık bazda ise TÜFE A endeksi %19,82'ye (Ağustos : %19,17)(mevsimlik ürünler hariç), TÜFE B endeksi %18,63'e (Ağustos : %18,46) (işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç), TÜFE D endeksi %19,05'e (Ağustos : %18,58) (işlenmemiş gıda, alkollü içecekler ve tütün ürünleri hariç). TÜFE E endeksi ise %20,58'e yükseldi. (Ağustos : %20,25) (alkollü içecekler ve tütün ürünleri hariç)."