Yazdır
İş Yatırım tarafından hazırlanan analizde, "Ekim ayında sanayi verileri ekonomideki canlanmanın genele yayılarak devam ettiğini gösteriyor" deniliyor.
Sanayi üretimi mevsimsellikten arındırılmış seriye göre aylık bazda %1,1 (Eylül %1,7, Ağustos %3,4,
Temmuz: %8,5), takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre yıllık bazda %10,2 (Eylül %8,1, Ağustos %10,6, Temmuz: %4,5) büyüyor.
Ekonomide V şeklinde toparlanmanın devam ettiğini gösteren rakamlar Kasım başında açıklanan Ekim ayı imalat PMI endeksi verisiyle (53,9) uyumlu olduğu için sürpriz içermiyor.
Alt kalemlere bakıldığında, bir iki sektör dışında genele yaygın bir üretim artışı söz konusu. Eylül’ün tersine ara malı (%1,7, +0,7yp), ve dayanıksız tüketim malı (%2,0, +0,5yp), dayanıklı tüketim malları (%4,8, +0,2yp) kategorilerinde aylık büyüme hızlanıyor. Buna karşın enerji (%-1,5, -0,1yp), sermaye malı (%-1,3, -0,2yp) kategorileri yavaşlıyor.
Kötü haber, yüksek teknoloji üretiminde Eylül ayında başlayan büyümenin Ekim ayında sürdürülememesi (%-2,3, -0,1yp). Buna karşın orta-yüksek teknolojili üretimi (%2,6, +0,6yp) 2019 Ekim seviyesinin %17 üzerine çıkıyor. Düşük ve orta-düşük teknoloji ürünleri ise geçen sene Ekim seviyesinin %11 üzerinde seyrediyor.
Sektör bazında aylık olarak bakıldığında içecek imalatı (%14,8, +0,1yp), eczacılık (%11,3, +0,2yp), kara taşıtları (%8,9, +0,5yp), elektrikli teçhizat (%6,7, +0,3yp), mobilya (%4,5, +0,1yp), tekstil
(%2,9, +0,3yp) ve kimyasallar (%1,9, +0,1yp) aylık manşet oranın üzerinde büyüme kaydediyor.
Buna karşın, kara taşıtları harici ulaşım araçları (%-25,4, -0,4yp), kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması (%-11,3, -0,1yp) makine eşyalarının kurulumu (%-10,1, -0,2yp), tütün (%-7,8, -0,0yp) ve deri (%-2,2, -0,0yp) aylık bazda daralıyor.
Öncü göstergeler Kasım ayı için daha karışık bir tabloya işaret ediyor. Bir taraftan daraltıcı politikalara ve sokağa çıkma yasaklarına rağmen imalat sanayi kapasite kullanım oranı yükselmeye devam ediyor, elektrik tüketimi 2019 seviyelerinin üzerinde tutunuyor.
Öbür taraftan Kasım ayı PMI verisinde sınırlı gerileme (Eylül 52,8, Ekim 53,9, Kasım 51,4) ve ihracatta yıllık bazda daralma (Ekim %5,6, Kasım %-1,0) görüyoruz. Bu tablo Kasım ayında sanayi üretiminin hız keseceğine ancak yıllık bazda büyümesini sürdüreceğine işaret ediyor.
Sokağa çıkma yasaklarının yoğunlaştığı ve kredi büyümesinin iyice gerilediği Aralık ayında ise belirgin bir gerileme görebiliriz."
YAVAŞLASA DA BÜYÜMEYİ SÜRDÜRDÜ
Şekerbank tarafından hazırlanan analizde ise, "Ekim'de sanayi üretimi aylık %1.1 artışla yavaşlayarak da olsa büyüme eğilimini korudu" diye başlayan analizin devamı şu şekilde:
TÜİK, Ekim ayı sanayi üretimi rakamlarını açıkladı. Buna göre, sanayi üretimi arındırılmamış seride yıllık bazda %9,4 artış kaydetti.
Nisan ve Mayıs aylarındaki %30'lu yıllık daralma seviyelerinden sonra normalleşmenin başladığı Haziran ayından bu yana yıllık büyüme kaydeden sanayi üretiminde Eylül ayında yıllık %11,4 büyümüştü. Ekim ayında hafif bir yavaşlama olsa da yıllık büyümenin devam ettiğini görüyoruz.
Takvim etkilerinden arındırılmış seriye baktığımızda Ekim ayında sanayi üretiminin yıllık bazda %10,2 artış kaydettiğini görüyoruz.
Takvim etkisinden arındırılmış verinin detaylarında en yüksek katkıyı sağlayan kalemlerin Ekim ayında da değişmediğini görüyoruz.
Artan konut talebinin etkisiyle inşaat sektöründe gördüğümüz canlanma sonucu Haziran ayından bu yana endekse en yüksek katkı veren kalem olan "diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı"
Ekim ayında da %21,6 yıllık artış ile 1,4 puan katkı sağlamıştır.
İkinci sırada ise geçtiğimiz ay olduğu gibi yıllık %19,2 artışla "fabrikasyon metal ürünleri imalatı" kaleminin 1,4 puanlık katkısı yer alıyor. Haziran ayından bu yana düzenli bir şekilde katkı sağlayan tekstil alt kalemi de yıllık %11,9 artış ile TEA serisine 1,3 puan katkı sağlamıştır. Pandeminin başından Ağustos ayına kadar zayıf bir görünüm çizerek endeks üzerinde baskı oluşturan, Eylül ayında ise 0,4 puan katkı sağlayan motorlu taşıt imalatından Ekim ayında yıllık %18,4 büyüme ile 1,1 puan katkı geldiğini görüyoruz.
Sanayinin canlılığına dair bir gösterge olan temel sektörlerden "ana metal" sanayiinin de Temmuz ayında son bulan yıllık daralmanın ardından son dönemde yakaladığı performansı Ekim ayında da sürdürerek takvim etkisinden arındırılmış seride yıllık %9,4 artış ile 0,8 puan katkı sağlandığı görüyoruz.
Belirsizliklerin yoğun olduğu dönemlerde mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış (MTEA) sanayi üretimi verisinin aylık trendi gösterme açısından daha sağlıklı olduğunu düşünüyoruz. Hatırlanacağı üzere MTEA sanayi üretimi Nisan ayındaki aylık bazda %30,2 daralma sonrası Mayıs ayında ekonominin kademeli açılması ile %18 toparlanma göstermişti. 'Yeni normal'e geçilmesiyle MTEA sanayi üretim verisi aylık bazda artışını sürdürmüş, Haziran ve Temmuz aylarında sırasıyla %17,6 ve %8,5 artış kaydetmişti. Ağustos ve Eylül aylarında olduğu gibi Ekim ayında da %1,1 artışla toparlanmanın yavaşlayarak da olsa devam ettiğini görüyoruz. Katkı sağlayan kalemlerin ayrımına baktığımızda "Motorlu kara taşıtı imalatı" kalemi aylık %8,9 artışla MTEA sanayi üretimine 0,5 puan katkı sağlarken, "Tekstil ürünleri imalatı" kalemi de aylık %3,5 artışla 0,4 puan katkı vermiştir. En yüksek katkıyı sağlayan üçüncü kalem aylık %6,7 artışla 0,3 puan katkı sağlayan "elektrikli teçhizat imalatı" olmuştur. "Diğer ulaşım araçları imalatı" kalemi ise aylık %25,4 daralma ile mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış seride büyüme üstünde 0,5 puan baskı kurmuştur.
2020 yılına ilişkin tüm beklentileri alt üst eden Kovid-19 salgınının Mart ortası itibariyle ülkemizde de görülmesi ile sanayi üretiminde ciddi bir ivme kaybı ortaya çıktı. Mart ayını limitli bir hasar ile atlatsak da Nisan-Mayıs döneminde arındırılmamış manşet veride ortalamada %30 yıllık daralma kaydedilmiştir. Haziran ayında yeni normal ile birlikte ekonomide açılma başlamış ve normalleşmenin etkisi ile aylık %17,8 artış kaydedilmişti. 2Ç20 GSYH verisi de bu şoku yansıtır şekilde yıllık bazda %9,9 daralma kaydetmişti.
Üçüncü çeyrek boyunca normalleşmenin etkisiyle aydan aya hız keserek de olsa sanayi üretiminde büyüme devam etmişti. Temmuz ayı verisinin özellikle AB ekonomilerindeki açılma ile ihracatçı sektörlerdeki toparlamayı net biçimde yansıttığını, Ağustos ayında toparlanmanın yaşanan kredi büyümesi ile iç talepte gerçekleşen canlanmanın etkisiyle özellikle inşaat ve otomotiv sektörlerinde belirgin olmak üzere aylık artış kaydederek devam ettiğini, Eylül ayında ise sanayi üretimindeki toparlanmanın yavaşlayarak da olsa devam ettiğini görmüştük. Böylece sanayi üretimi üçüncü çeyrekte ortalama yıllık %7,8 artış yakalamış, GSYH da uyumlu bir şekilde %6,7 büyüme kaydetmişti.
Ekim ayında da sanayi üretiminin MTEA seride aylık büyüme eğilimini koruyor oluşunu olumlu buluyoruz. Öncü göstergelerin özellikle yeni siparişlerde ve önümüzdeki üç aya dair beklentilerde bozulmaya işaret etmelerine rağmen İmalat PMI verisinin büyüme bölgesinde kalmayı sürdürmesi nedeniyle Kasım ayında da bu eğilimin yavaşlayarak devam edeceğini düşünüyoruz.
Öncü göstergeler sanayi üretiminde büyümenin devamlılığına dair olumlu bir görüntü sunarken, salgının seyrindeki olumsuz gelişmelerle iç talebe dair endişelerin tekrar yükselmesi ve önemli ihracat pazarlarımızda tekrar salgın bağlantılı önlemlerin artırılması ve bir kısmının yeniden kapanması aşağı yönlü riskleri güçlendirmektedir.
Salgının seyrine dair belirsizlikler ve bu belirsizliklerin toparlanma kaydeden iç ve dış tüketim iştahı üzerinde oluşturabileceği etkiler özellikle 4Ç20 ve 1Ç21 için önemli bir risk unsuru olarak takip edilmektedir.
Diğer taraftan aşıya dair olumlu gelişmeler 2021 yılında salgının son bulacağına dair beklentilerle özellikle yılın ikinci yarısında dair iyimser beklentiler yaratmaktadır. Üçüncü çeyrekteki güçlü büyüme performansı ile 2020'de büyümenin yatay pozitif tarafta kalacağına ilişkin beklentimizi şu an için koruyor ve ekonomi yönetiminde gerçekleştirilen, piyasaya güven veren değişimin getireceği yeni çerçevenin etkileriyle birlikte salgının seyrine ve aşının takvimine dair gelişmeleri özellikle 2021 yılı için aşağı ve yukarı yönlü riskleri yeniden değerlendirmek için dikkatle takip ediyoruz."
Sanayi üretimi yüzde 10.2 arttı
Varank: Sanayi üretim önümüzdeki dönemde yavaşlayabilir
AB'de sanayi üretimi ekimde arttı