Yazdır
Türkiye’de sigara üzerindeki vergi yükünün artması son yıllarda ‘sarma sigara’ pazarının çok hızlı bir şekilde büyümesine sebep oldu. Bu büyümede Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (TAPDK) makaron (ucuna filtre takılmış boş sigara) ve yaprak sigara kağıdı ticaretini kolaylaştıran düzenlemelerinin etkisi de var. Bu düzenlemelerin ardından 2015 yılında 8.7 milyar olan makaron satışı, 2016 yılında 18.9 milyara çıkarken, bu rakam sigara pazarının yaklaşık beşte birine ulaştı.
KAYIT DIŞI BÜYÜYOR
Mevzuata göre, TAPDK’dan izin alınmadan açıkta kıyılmış tütün ve makaron satmak yasak. Ancak son dönemde kayıtlı sarma sigara pazarından daha hızlı bir şekilde ‘kayıt dışı sarma sigara pazarı’ da büyüdü. Bunun nedeni olarak da, yüksek vergiler gösteriliyor. Türkiye’de sigara üzerindeki vergi yükü, satış fiyatının yüzde 83’ü. Bir başka deyişle 10 TL’lik bir paket sigaranın 8,37 TL’si vergi olarak ödeniyor. Kayıt dışı satılan sarma sigaralar ise, 2-4 TL arasında 20’lik poşetler halinde satılıyor. Hiçbir vergi ödenmiyor. Kayıt dışı açık tütünün kilosu da kalitesine göre, 60 ile 120 TL arasında değişiyor.
15 BİN NOKTA
2016 yılında sigaradan 32 milyar TL ÖTV geliri tahsil edilirken, bu yılki hedef 36.5 milyar TL. Kayıt dışı sarmalık tütünden doğan vergi kaybının ise 7 milyar TL olduğu öngörülüyor. Açık tütünün Türkiye genelinde 15 binden fazla satış noktası olduğu tahmin ediliyor. Bu sayı hızla artarken, internet ortamında bile birçok sitede açık tütün satışı yapılıp Türkiye’nin her yerine ürünler gönderiliyor. Açık tütün satan dükkanlar kapatılsa bile kısa sürede yenileri devreye giriyor.
OPERASYON BAŞLADI
Sarma sigara piyasasındaki kayıt dışılık, Maliye ve İçişleri Bakanlığı’nı da harekete geçirdi ve Emniyet yaz dönemi için Türkiye genelinde “duman operasyonu” düzenledi. Emniyet teşkilatından 15 bin 202 personelin katılımıyla yapılan “duman” operasyonunda, işyeri açma belgesi ve tütün mamulleri satış izin belgesi olmayan bin 943 işyeri ile kişilere 9.6 milyon lira idari para cezası kesildi. Denetimlerde 605 bin 267 paket kaçak sigara, 46 bin 455 kaçak puro, 11 milyon 739 bin 341 içi tütün ile doldurularak sigara haline getirilen makaron, 40 ton 549 kilogram sarmalık kıyılmış tütün, 31 bin 640 paket nargile ve pipo tütünü, 23 bin 916 kaçak sigara sarma makinesi ele geçirildi. Operasyonların devam etmesi bekleniyo
Adıyaman, sarma tütünün merkezi
TÜRKİYE’NİN tütün üretiminde önemli bir yeri olan Adıyaman, sarma tütünün de merkezi durumunda. Kentte sadece tütün ürünleri satan bir çarşı da bulunuyor. Çarşıda çeşit çeşit tütünler poşetlenerek satılırken, “Özel Çelikhan tütünü” de neredeyse her dükkanda bulunuyor. Sadece açık tütün değil, sarma sigara kapları, sigara sarma makineleri de tezgahları süslüyor. Alınan açık tütünü sigaraya dönüştüren el makineleri ise 10 TL’ye satılıyor. Kentin girişinde tütün ekili araziler dikkat çekerken; bazı inşaatların altı da tütün dükkanları olarak faaliyet gösteriyor. Toplanan tütünler, bu dükkanlardaki kıyma makinelerinde kesiliyor, ardından mikser türü bir makineye konularak kurutuluyor, sonrasında da şeffaf torbalara dolduruluyor.
Kaçak azaldı sarma patladı
TESK Başkanı Bendevi Palandöken de, kayıt dışı sarma sigaradan dertli. Pazarın bu yöne kaymasının kimi şehirlerde toplam gelirinin yüzde 60’ını sigara satışından elde eden 160 bin bakkal için önemli bir kayba yol açtığını belirten Palandöken, “Kayıt dışı sarma sigara kaçak sigara oranını yakalamak üzere. Çünkü fiyatları çok cazip. Vatandaşlar ‘Birinci elden tütün alıyorum’ diye bakıyor, ama gerçek çok farklı. Filtresinden tütünün kalitesine kadar her şey sıkıntılı. Kanserojen, küflenmiş, miladı dolmuş şeyler tütün diye satılıyor. İllegal örgütler de bu pazara giriyor. Köşe başlarında, okul önlerinde artık sarma sigara satışı yapılıyor. Bulduğumuzu ihbar ediyoruz, ama yeniden piyasaya giriyorlar” dedi.
Gerekli düzenleme yapıldı, izliyoruz
YETKİLİLER ise, son yıllardaki sarma sigara düzenlemeleriyle piyasanın kayıt içine alınmaya çalışıldığını belirtirken; kayıt dışı ve gri alanlarla mücadelenin ise sürdüğünü ifade ediyor. Kayıt dışıyla mücadele için Emniyet’in çalıştığını belirten yetkililer, “İhbarlar geldikçe gereği yapılıyor” diyor. (Hürriyet / Hacer Boyacıoğlu)