Yazdır
Çocuk sayısını ve kadın istihdamını artırma iddiasını taşıyan 'kısmi çalışma' yönetmeliği yürürlüğü girdi. Düzenleme çocuklar zorunlu ilköğretime başlayana kadar kısmi süreli çalışma olanağı getiriyor.
Son yıllarda çalışma hayatını ilgilendiren önemli yasal düzenlemeler birbirini takip ediyor. Bu kapsamda 10 Şubat 2016’da Resmi Gazete’de yayımlanan 6663 sayılı Torba Kanun’la düzenlenen “çocuk sahibi olma halinde kısmi süreli çalışma izni” konusunda yeni bir adım daha atıldı. Bu yasanın uygulamasını içeren ve esas özel sektör çalışanlarını ilgilendiren yönetmelik 8 Kasım 2016’da yayımlanarak yürürlüğe girdi. “Analık İzni veya Ücretsiz İzin Sonrası Yapılacak Kısmi Süreli Çalışmalar Hakkında Yönetmelik”in detayları özellikle kadınları yakından ilgilendiriyor.
* Kısmi süreli çalışma talebi ne zaman ve nasıl yapılabilecek?
Bir işçi, ‘analık izni’, ‘çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin’ veya ‘en çok 6 aylık ücretsiz iznin’ bitiminden itibaren çocuğun zorunlu ilköğretim çağının başladığı tarihi takip eden ay başına kadar herhangi bir zamanda kısmi süreli çalışma talebinde bulunabilecek. 6 aylık’ süre kesilerek de bu talep yapılabilir. Talep, bu haktan faydalanmaya başlamadan en az bir ay önce işçi tarafından yazılı şekilde işverene bildirilecek. İşçinin kısmi süreli çalışma talebinde, bu tür çalışmaya başlayacağı tarih ve tercih ettiği günler, tüm iş günleri kısmı süreli çalışma istiyorsa mesaiye başlama ve bitiş saatleri yer alacak.
* Temel şartları arasında neler var?
İşçi, eşinin çalıştığına dair belgeyi kısmi süreli çalışma talebine ekleyecek. Çünkü ebeveynlerden birinin çalışmaması halinde, çalışan eş kısmi süreli çalışma talebinde bulunamıyor. Ancak bunun istisnaları var. Bu istisnalar şunlar: Ebeveynlerden birinin sürekli bakım ve tedavisini gerektiren bir hastalığının olması ve bu hastalığın tam teşekküllü hastane ya da üniversite hastanesinden alınacak doktor raporuyla belgelendirilmesi, velayetin mahkemece eşlerden birine verilmesi halinde çocuğun velayetine sahip ebeveynin talepte bulunması, 3 yaşını doldurmamış bir çocuğun münferiden evlat edinilmesi.
* Kısmi süreli çalışma talebinde işverenin izleyeceği yol ne olacak?
Usulüne uygun olarak yapılan kısmi süreli çalışma talebi, bildirim tarihinden itibaren en geç bir ay içinde işveren tarafından karşılanacak. Bu bir ay içinde işçinin dilekçesine cevap verilmemesi halinde, talep işçinin dilekçesinde belirtilen tarihte veya bu tarihi takip eden ilk iş gününde geçerlilik kazanacak. Bu tür bir uygulama ise ‘geçerli fesih nedeni’ sayılamayacak.
İşveren 'uygun' bulacak
* Çalışma zamanının belirlenmesinde yöntem nedir?
Kısmi süreli çalışmanın belirlenen günlük ve haftalık çalışma süresi içerisinde yapılacağı zaman aralığı, o yerin gelenekleri, işçinin yapmakta olduğu işin niteliği ve işçinin talebi dikkate alınarak işveren tarafından belirlenecek. Ancak yönetmelikteki bu madde, kısmı süreli çalışma konusunda önceliğin işçiden çok işverene verildiği şeklinde yorumlanıyor.
* Hangi işlerde kısmi süreli çalışma yapılabilecek?
Düzenlemeye göre kısmi süreli çalışma;
1-Özel sağlık kuruluşlarında ilgili mevzuat göre mesul müdür, sorumlu hekim, laboratuvar sorumlusu ve sağlık hizmetinden sayılan işlerde tam zamanlı çalışması öngörülenler tarafından yerine getirilen işlerde,
2-Nitelikleri dolayısıyla sürekli çalıştıkları için durmaksızın birbiri ardına postalar halinde işçi çalıştırılarak yürütülen sanayiden sayılan işlerde,
3-Nitelikleri dolayısıyla bir yıldan az süren mevsimlik, kampanya veya taahhüt işlerinde,
4-İş süresinin haftanın çalışma günlerine bölünmesi suretiyle yürütülmesine nitelikleri bakımından uygun olmayan işlerde yapılabilecek. Ancak işverenin de uygun bulması gerekli.
Ayrıca birinci maddede sayılmayan işlerde işverenin uygun bulma şartı aranmaksızın kısmi süreli çalışma yapılabilecek. Öte yandan kısmi süreli çalışma yapılabilecek işler toplu iş sözleşmeleriyle de (yönetmelikteki ilgili maddeye bağlı olmadan) belirlenebilecek.
* Tam süreli çalışmaya dönüş nasıl olacak?
Kısmi süreli çalışmaya başlayan işçi, aynı çocuk için bir daha bu haktan faydalanmamak şartıyla tam süreli çalışmaya dönebilecek. Bu işçi, işverene en az bir ay önce yazılı olarak talebini bildirecek. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin tam süreli çalışmaya başlaması halinde yerine alınan işçinin iş sözleşmesi kendiliğinden sona erecek. Kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin iş sözleşmesini feshetmesi halinde ise yerine alınan işçinin iş sözleşmesi yazılı onayı olması koşuluyla fesih tarihinden itibaren belirsiz ve tam süreli sözleşmeye dönüşecek.
* Kısmi süreli çalışma ücreti nasıl etkileyecek?
Kısmi süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri çalıştığı süreye orantılı olarak ödenecek.
Evlat edinme halinde izin kullanılabilecek
Yeni yönetmeliğe göre kadın işçilerin doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplamda 16 hafta çalıştırılmaması yasal olarak bir zorunluluk. Çoğul gebelikte doğum öncesi süreye iki hafta daha ekleniyor. Şartlara göre doğum öncesi sürenin bir kısmının doğum sonrası süreye eklenmesi de mümkün. Öte yandan 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen eşlerden birine veya evlat edinen işçiye, çocuğun aileye fiilen teslim edildiği tarihten itibaren 8 hafta analık izni kullandırılıyor. Yine yeni düzenlemeye göre analık izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla (çocuğun hayatta olması kaydıyla) kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri halinde haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin veriliyor. Buna göre bu izin birinci doğumda 60 gün, ikincide 120 gün, sonraki doğumlarda ise 180 gün. Ayrıca kadın işçiler, analık izninin bitiminden itibaren istekleri halinde 6 aya kadar ücretsiz izin alabiliyor. Bu ücretsiz izni evlat edinme halinde eşlerden biri veya evlat edinen de alabiliyor.
SERHAT ALİGİL – DÜNYA