Merkez Bankası alet kutusunu açtı!

Para politikasının esas aracı politika faizi. Temel hedefi ise fiyat istikrarı. Yani Merkez Bankası’ndan beklenen politika faizini uygun seviyeye getirmek suretiyle yüzde 5’lik enflasyon hedefini tutturmak. Fiyat istikrarı sağlandığı zaman hem gelir dağılımındaki eşitsizlikler gideriliyor, hem uzun vadeli faizler düşüyor hem de ekonomiye dair belirsizlikler azaldığı için yatırım talebi artıyor. İşte bu nedenle, fiyat istikrarı pek çok merkez bankasının öncelikli hedefi.

Finansal krizle birlikte gelişmiş ülkelerin piyasaya sürdükleri emsali görülmemiş para arzı faizlerin görece daha yüksek olduğu gelişmekte olan ülkelere akmaya başlayınca bu ülkelerde finansal istikrar endişeleri boy gösterdi. Ekonominin az güvenilir sıcak paraya bağımlı hale gelmemesi için, Merkez, 2010 sonrası dönemde zorunlu karşılık oranlarını ek bir politika aracı olarak devreye soktu. Aşırı miktarda sıcak para girişini engellemek için risk iştahının yüksek olduğu dönemlerde politika faizi düşük tutulurken, bunun talebi ve dolayısıyla enflasyonu şişirmemesi için zorunlu karşılık oranları birkaç adımda yükseltildi. Merkez’den bir grup iktisatçıyla yapmış olduğumuz çalışmada (“Required Reserves, Liquidity Risk, and Credit Growth,” TCMB Çalışma Tebliği No 14/24) zorunlu karşılıklar ile talep arasındaki ilişkiyi şu mekanizmayla anlattık:

1-Zorunlu karşılıklar arttığında bankalar bu yükümlülükleri yerine getirmek için Merkez’den daha fazla borç alıyorlar.

2-Merkez’den alınan borç teminat karşılığı olduğu için banka likiditesi azalıyor.

3-Likiditesi azalan banka daha az kredi veriyor ve dolayısı ile kredi ile finanse edilen tüketim, yatırımlar ve toplam talep azalıyor.

İletişim zamanı

Merkez Bankası hafta içerisinde aldığı bir kararla bu sefer ters yönde bir adım atarak uzun bir süre sonra ilk kez zorunlu karşılık oranlarını 50 baz puan indirdi. Zorunlu karşılık oranlarındaki bu indirim oldukça küçük bir adım olmakla birlikte bu sefer mekanizmayı tersten çalıştırarak kredileri ve toplam talebi canlandırıcı bir etki yapması beklenebilir.

Şimdi büyük resme bakıp Merkez’in bu adımının arkasında yatan gerekçeleri anlamaya çalışalım. Merkez bunca aradan sonra elini neden tekrar alet kutusuna atıp zorunlu karşılık aracını çıkardı ve ters yönde kullandı? Akla gelen bir açıklama başarısız darbe girişiminin ekonomide bir yavaşlama yaratmasından endişe eden Merkez’in bu alternatif araç vasıtasıyla sisteme biraz destek olmak istemesi olabilir.

Peki, bunu neden birincil araç olan politika faizini indirerek yapmıyor? Yine olası bir açıklama ilave bir faiz indiriminin sermaye girişini fazlasıyla yavaşlatmasından ve enflasyonu daha da yükseltmesinden çekinmesi, yani sadeleşmeye ara vermeye karar vermiş olması olabilir. Sebep her ne ise Merkez’in iletişim politikalarını devreye sokarak bu adımın gerekçelerini anlatmasında fayda var.